Berchtesgaden, stanowi ośrodek turystyczny (liczne hotele i pensjonaty, często o ciekawej architekturze) położony w pobliżu parku narodowego o tej samej nazwie (na granicy Austrii i Niemiec). W centrum miasta znajduje się sporo zabytkowych kamieniczek, urokliwych zaułków, zamek, muzeum w starej kopalni soli (podczas zwiedzania m.in. przejażdżki łódkami po podziemnym jeziorze solankowym), park miejski, szczególnie atrakcyjny dla osób starszych, z dużą ilością ławeczek postawionych wśród wspaniałych wielobarwnych klombów kwiatowych; ponadto w parku jest niewielki amfiteatr, w którym codziennie odbywa się kilka krótkich koncertów, głównie muzyki klasycznej.
Turystyka pielgrzymkowa – Wambierzyce – „Dolnośląska Jerozolima”
Wambierzyce to malowniczo położona wieś u podnóża Gór Stołowych znana głównie z bazyliki i imponującej drogi krzyżowej z licznymi kaplicami, krzyżami i figurami. Miejscowość leży ok.20 km od Kłodzka i ok.10 km od Dusznik Zdroju – uzdrowiska znanego z festiwali chopinowskich. Nazwa ściśle związana jest z Kalwarią Wambierzycką, a okoliczne wzgórza noszą nazwy: Syjon, Tabor, Toreb, Synaj. Do historii biblijnej nawiązuje także nazwa potoku Cedron. Atrakcyjne położenie stanowi bazę wypadową w Góry Stołowe, a sama miejscowość jest tłumnie odwiedzana przez turystów, w tym pielgrzymów. Połączenie komunikacyjne łączy Wambierzyce z Kłodzkiem, Polanicą Zdrój, Radkowem i Nową Rudą (Bednarczuk, 2007).
Początki osady przypadają na połowę XIII w. kiedy przybyli tu za sprawą króla czeskiego Ottokara II osadnicy z Miśni i Turyngii. W literaturze niemieckiej Wambierzyce istniało jako Albendorf, występowały także nazwy takie jak: Wieś Wojciecha, Jerozolima Kłodzka, Albertivilla, Hl. Gottesstadt, Wamberic. Skromna osada tkacka zasłynęła już w XIV w. jako ośrodek pielgrzymkowy. Podania mówią, że u podnóża Gór Stołowych żył niewidomy Jan z Raszewa. Modlił się on o przywrócenie wzroku pod figurką matki boskiej z dzieciątkiem, umieszczonej w kapliczce na lipie. Wieść o cudownym uzdrowieniu szybko się rozeszła, a w dowód wdzięczności Jan wybudował w owym miejscu ołtarz dając tym samym początek wambierzyckiemu sanktuarium. Inna legenda mówi, iż pod koniec XII w. miała objawić się tu Matka Boska mająca cudowne właściwości i moc uzdrawiającą. W XIII w. w Wambierzycach postawiono pierwszy kościół pw. Nawiedzenia NMP do którego wstawiono cudowną figurkę ufundowany z rąk Ludwika von Panwitz z Łomnicy. Poświęcony w 1263r. stał się zarazem pierwszą świątynią maryjną wybudowaną w Wambierzycach. Jest to jednak dość sporna kwestia raczej podawana w legendach, a udokumentowana historycznie wskazuje na koniec XIV w. Ważnym momentem w dziejach sanktuarium miało rozpoczęcie budowy kalwarii, był to rok 1677 który zapoczątkował tym samym znaczny rozkwit ośrodka pątniczego. Pomysł budowy kalwarii zainicjował Daniel Paschazjusz von Osterberg. W krótkim czasie po nabyciu Wambierzyc miały miejsce dwa niezwykłe wydarzenia: w przededniu Bożego Ciała 1678r. koło kościoła wytrysnęło źródełko, a podana woda ocaliła los umierającej kobiecie. W 1679r. pojawił się łuk świetlny nad kościołem i był obecny do późnych godzin wieczornych. Właściciel odczytał te znaki jako szczególne i zapragnął stworzyć tu replikę Jerozolimy. Borykając się jednak z kłopotami w konstrukcji budowli rozebrano ją w 1715r. Ostatecznie powstałe sanktuarium maryjne to dzieło kolejnego właściciela Franciszka Antoniego von Gotz ukończone w roku 1720 ( Nasza Arka, 2003, nr 4, str. 16-17). Rycina 26 prezentuje dzisiejszy wygląd Bazyliki Wambierzyckiej.
| Ryc. 26. Bazylika pw. Nawiedzenia NMP |
Do świątyni prowadzą monumentalne, kamienne schody wykonane w trzech ciągach. Łącznie wszystkich stopni jest 56, z czego 33 w środkowej części symbolizują lata życia Jezusa na Ziemi. Kolejnych 15 stopni nad pierwszym tarasem oznacza lata życia Maryi w momencie Niepokalanego Poczęcia. Imponująco wielka fasada bazyliki ma 52,5 m wysokości, reprezentuje ona styl późnego renesansu i podzielona została na trzy części, z których środkowa jest najszersza. Zdobiona symetrycznie usytuowanymi podwójnymi pilastrami i płycinami, jest w połowie rozdzielona niewielką galerią na dwie kondygnacje, co sprawia, że kościół nabiera charakteru pałacowego. Dodatkowo wrażenie to potęguje górny ciąg balustrady, który zwieńczają kamienne posągi apostołów. Pośrodku półkolistej wnęki stoi drewniana rzeźba Matki Boskiej Wambierzyckiej z połowy XVIII wieku, a także emblemat z herbem papieża Piusa XI. Wnętrze bazyliki reprezentują barokowe malowidła, obrazy i rzeźby, spośród których największą uwagę przykuwają dzieła Karola Sebastiana Flackera: ambona, będąca rzeźbiarską kompozycją wyrażającą słowa maryjnego hymnu Magnificat i ołtarz główny z cudowną figurkę Matki Boskiej. Figurka jest polichromowana i ubierana jest w tzw. „sukienkę”, w różnych kolorach, w zależności od święta lub okresu roku liturgicznego (Czepliński, 2002).
Kościół w Wambierzycach uzyskał tytuł bazyliki mniejszej 22 lutego 1936 roku przez papieża Pius XI. „Jest to tytuł honorowy, który otrzymują kościoły wyróżniające się wartością zabytkową, albo ze względu na swoje walory liturgiczne bądź duszpasterskie. Dnia 17 sierpnia 1980 roku miało miejsce największe i najdonioślejsze wydarzenie w kilkusetletniej historii sanktuarium wambierzyckiego – figurka Matki Bożej ukoronowana została koronami papieskimi na Wambierzycką Królową Rodzin. Podczas dokonanej przez kardynała Stefana Wyszyńskiego koronacji odczytany został specjalny list Ojca Świętego Jana Pawła II, w którym pisał m.in. „Pragnę wyrazić wraz z tym pozdrowieniem moją wielką radość z tego, że w dniu dzisiejszym Matka Boża w swoim Sanktuarium w Wambierzycach doznaje szczególnej czci – oto dzień Jej koronacji. Raduję się wraz ze wszystkimi uczestnikami tego wydarzenia, na które tyle wieków czekało Sanktuarium Wambierzyckie”. Rycina 27 przedstawia wnętrze bazyliki Wambierzyckiej.
Ryc. 27. Wnętrze kościoła
Wnętrze bazyliki wymaga remontu, niektóre kapliczki, krużganki są wyraźnie popękane, sypie się tynk. Rycina 28 prezentuje zaniedbane, zniszczone przez czas mury kościoła. Wspólnota franciszkańska zbiera środki na remont tej wspaniałej świątyni pielgrzymkowej. Aktualnie wykonywany jest II etap remontu schodów prowadzących do bazyliki, który współfinansowany jest ze środków Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego i Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
| Ryc. 28. Zniszczone ściany bazyliki |
Budowę kalwarii rozpoczęto od postawienia trzech krzyży naprzeciwko świątyni maryjnej. Powstały stacje mające bardzo prowizoryczny charakter, szkielet był z drewna a dachy pokryte deskami. Murowane kapliczki postawiono na przełomie XVII i XVIII w. Architektonicznie reprezentowały styl syryjski, imitując pieczary skalne. Ostatecznie w Wambierzycach w 1708r. była już szeroko rozbudowana kalwaria o bogatym programie treściowym. „Pojawił się tu program złożony, składający się z siedmiu cykli modlitewnych: 12 stacji narodzenia i pierwszych lat Chrystusa, scen z życia Chrystusa, drogi pojmania, drogi krzyżowej głównej, dróżek maryjnych, drogi krzyżowej dodatkowej, kaplic na Górze Nowej – pośrednio związanych z kultem Chrystusa a poświęconych tradycji Starego Testamentu i kultowi wybranych świętych (łącznie 154 kapliczki)” ( Mitkowska, 2003).
Do połowy XVIII wieku fundamentalny układ dróżek na Górze Kalwarii został wykształcony i w następnych latach był przekształcany w niewielkim stopniu. Przebudowy dokonano w 2 połowie XIX wieku i znajdujący się na przeciw kościoła zachodni stok Góry Kalwarii otrzymał układ tarasowy. Wkrótce po zagospodarowaniu Góry Kalwarii, rozpoczęto urządzanie części zespołu kalwaryjnego w centrum Wambierzyc. Pierwsze kapliczki pojawiły się przy obecnej ulicy Szpitalnej. Tu, oraz później przy innych ulicach miejscowości,
kapliczki skomponowane zostały w zabudowę miejską na wzór Jerozolimy. W efekcie tych wszystkich prac budowlanych pojawił się ciekawy urbanistyczno-krajobrazowy układ o walorach kompozycyjnych na skalę europejską (Szarek-Rzeszowska, 1996). Rycina 29 przedstawia rozplanowanie dróżek kalwaryjskich na obrzeżach góry.
Ryc. 29. Stacje drogi krzyżowej
W 1990 roku Wambierzyce opuścili jezuici, a opiekę nad sanktuarium przejęli księża diecezjalni, którzy sprawowali posługę duszpasterską w tym miejscu przez następnych 17 lat. Od czerwca 2007 roku w Wambierzycach posługują franciszkanie z prowincji św. Jadwigi Zakonu Braci Mniejszych.
Dokonując analizy stanu zagospodarowania turystycznego, a także atrakcyjności tego miejsca z punktu widzenia pielgrzymów i turystów trzeba zauważyć, że miejscowość ta ma bardzo korzystne położenie geograficzne. Jest często odwiedzana przez turystów udających się w Góry Stołowe, przyjeżdżających kuracjuszy do Kudowej Zdroju czy Polanicy, udających się na koncerty szopenowskie do Dusznik, aż w końcu zmierzających w czeskie skały Teplicko-Ardszpaskie miłośników gór. Negatywną cechą jest jednak fakt, iż wiąże się to z jednodniowym napływem, a raczej przejazdem turystów, którzy zwiedzają cały obiekt w kilka godzin. Analizując komunikację to najlepszy dojazd istnieje oczywiście własnym samochodem, gdyż autobusy i mikrobusy kursujące z Kłodzka oferują dużo połączeń w dni powszednie natomiast w sobotę, niedzielę i święta istnieją tylko po dwa połączenia. Baza noclegowa w Wambierzycach jest odpowiednio dostosowana do napływu pielgrzymów.
Przybywają oni licznie jedynie w wielkie uroczystości, a także rekolekcje prowadzone dla małżeństw przez ojców franciszkanów. W pozostałe dni roku ruch rozkłada się równomiernie, oczywiście z przewagą w sezonie wiosna-lato. Baza noclegowa stanowi zaplecze przestarzałe i wymaga unowocześnień, co jednak wiąże się z funduszami których właściciele nie posiadają. Większość pokoi jest wieloosobowa z wspólnym węzłem sanitarnym na kilka pokoi. W tej malowniczo położonej miejscowości oprócz oczywiście omawianego sanktuarium i całej drogi krzyżowej znajduje się także ruchoma szopka, ciesząca się zainteresowaniem turystów. Czynna jest cały rok, oprócz poniedziałków, w różnych godzinach w sezonie letnim i zimowym. Warto zobaczyć także skansen przemysłu rolniczego i mini zoo, dostępne turystom również cały rok. Baza gastronomiczna w Wambierzycach jest mało rozwinięta, aktualnie istnieje jeden nowoczesny lokal gastronomiczny „ U Kowala”, w którym można dobrze zjeść. Przy większej liczbie turystów lokal nie jest w stanie zapewnić obsługi wszystkim zainteresowanym. Tabela 3 prezentuje to skromne zaplecze noclegowe.
Tabela 3
Baza noclegowa w Wambierzycach (źródło: opracowanie własne)
|
Położenie miejscowości blisko trzech uzdrowisk, w urokliwym terenie pobliskich Gór Stołowych jest wielkim walorem tego miejsca. W oddalonych o 10km Dusznikach Zdroju
można zobaczyć: muzeum papiernictwa, dworek im. Fryderyka Chopina, pijalnie wód mineralnych, a od maja do września odbywają się pokazy kolorowej fontanny. W Kudowie Zdroju(15km od Wambierzyc) atrakcją jest kaplica czaszek, ruchoma szopka, skansen kultury ludowej, muzeum zabawek Bajka, Aquapark Wodny Świat oraz Muzeum Żaby wraz z Parkiem Narodowym Gór Stołowych. W drodze do Kudowej Zdroju warto wspiąć się na Szczeliniec Wielki czy pospacerować po skalnych labiryntach Błędnych Skał, będących swoistym unikatem przyrodniczym. Rycina 30 prezentuje wkomponowaną bazylikę w krajobraz Gór Stołowych.
| Ryc. 30. Panorama Bazyliki na tle Gór Stołowych i Szczelińca Wielkiego |
Niewielka odległość dzieli także Wambierzyce z kolejnym uzdrowiskiem kłodzkim- Polanicą Zdrój. Oprócz standardowego deptaka można tam pospacerować po parku zdrojowym i zatrzymać się przy kolorowej fontannie. Warto zajrzeć do Etnograficznego Muzeum Misyjnego i Huty Szkła „Barbara” lub pozjeżdżać na letnim torze saneczkowym. W tym miejscu należałoby wymienić właściwie wszystkie atrakcje turystyczne Kotliny Kłodzkiej z uwagi na dużą koncentrację walorów uzdrowiskowych, przyrodniczych i zarazem krajoznawczych rozlokowanych w niedalekich odległościach. Usytuowanie blisko granicy z republiką czeską także można traktować jako walor. Tak duża koncentracja różnych walorów i atrakcji na tym terenie sprzyja napływowi tu turystów lokujących się jednakże w większych miejscowościach zapewniających komfort usług i lepiej rozwiniętą infrastrukturę turystyczną.
Wambierzyce cieszące się kiedyś świetnością teraz sprawiają wrażenie miejscowości zaniedbanej, opuszczonej, a zabytek zapada w pamięci jako popadający w ruinę. Brak odpowiedniej promocji tego miejsca sprawia, że przejeżdżający rzadko zdają sobie sprawę o mijanym po drodze cennym zabytku sakralnym. Musi rozwinąć się w tym miejscu odpowiednia infrastruktura gastronomiczna i towarzysząca. Ciekawym rozwiązaniem mogło by być stworzenie jakiegoś szlaku turystycznego łączącego te małe cuda sakralne, których jest sporo na tym terenie. Powstanie szlaku tematycznego na pewno przyczyniłoby się do promocji wszystkich tych perełek Ziemi Śląskiej. Franciszkanie koncentrują się na pozyskiwaniu pomocy finansowej ze środków unii europejskiej, jak i marszałka województwa. Istnieją specjalne konta na przekazywanie datków, koło bazyliki znajdują się puszki, a wpływy z biletów wstępu do ruchomej szopki ratują także budynek świątyni. Miejmy nadzieję, że prace remontowe zostaną jak najszybciej wykonane by zachować wystrój i piękne wnętrze bazyliki które przetrwało tyle lat. Sama budowla imponuje swoim ogromem i góruje jak cudo w tej małej miejscowości.
Współpraca gospodarstw agroturystycznych z miejskimi i wiejskimi domami kultury
Współpraca z miejskimi i wiejskimi domami kultury może zaowocować stworzeniem specyficznej oferty kulturalnej w gospodarstwie agroturystycznym, np. spotkania literackie, gitariady, koncerty.
| W powyższym rozdziale zaprezentowano przykłady różnorodnych produktów turystycznych sprzedawanych bardzo heterogenicznej klienteli turystycznej zarówno w dużych miastach, słynnych ośrodkach turystycznych, jak też i miasteczkach oraz wsiach nie będących wcześniej ośrodkami i centrami turystycznymi.
Na szczególną uwagę zasługują programy i zajęcia edukacyjne oferowane najmłodszym turystom. Przy odpowiednim dostosowaniu ciekawej oferty turystycznej na taką właśnie klientelę można liczyć w powiecie jędrzejowskim. Zaprezentowano tu również przykłady różnych rozwiązań mających na celu przyciągnięcie i zachęcenie turystów do dłuższych pobytów (w gospodarstwach agroturystycznych). Istnieje bowiem ścisły związek pomiędzy atrakcyjną, różnorodną i jedyną w swoim rodzaju ofertą turystyczna a długością pobytu turystycznego. |
Turystyka na terenach wiejskich na obrzeżach obszarów o dużej atrakcyjności turystycznej i o dobrze rozwiniętej funkcji turystycznej
Wiejska baza noclegowa we wsi Obora w północnych Czechach.
Ta niewielka gmina należąca do powiatu (cz. okres) Česká Lípa położona jest w obszarze do dobrej dostępności komunikacyjnej, przy drodze z Pragi przez Mladá Boleslav do Českej Lípy. Sama gmina to obszary rolnicze w części zachodniej i leśne oraz bagienne w części wschodniej. Atrakcje turystyczne Obory to lasy, w których można zbierać grzyby i owoce leśne i obserwować ciekawe formy skalne, a w samej wsi Obora kilka starych drewnianych domów – jest to więc raczej oferta mało zróżnicowana i monotonna. Jednak w ostatnich mieszkańcy Obory przystosowali swoje domy do przyjmowania turystów. Pokoje gościnne powstały w starym drewnianym domu, pojawił się mały wiejski pensjonat z niewielkim basenem oraz pokoje dla gości w zaadaptowanych zabudowaniach gospodarczych. Po modernizacji tego ostatniego obiektu powstały tu dwa apartamenty dla gości (łącznie dla 8 osób) wyposażone w sypialnie, kuchnię z pełnym wyposażeniem i pełny węzeł sanitarny. Obiekty te nie prowadzą stołówek, ale we wsi jest restauracja z atrakcyjną ofertą.
Obora jest przykładem miejscowości, w której mieszkańcy postanowili wykorzystać jej dogodne położenie w stosunku do bardzo atrakcyjnych turystycznie obszarów w bliższej i dalszej okolicy. W najbliższej okolicy, w sąsiedniej gminie Bezděz, na wzniesieniu znajdują się okazałe ruiny średniowiecznego zamku (zwiedzanie zamku z przewodnikiem, nocne zwiedzanie z deklamacjami poezji), na północny zachód od Obory w gminie Doksy jest sztuczne jezioro Máchovo (dawny rybnik) – obszar bardzo intensywnie wykorzystywany turystycznie (kempingi, pola namiotowe, domki turystyczne, ośrodki wczasowe). Ponadto w nieco dalszej odległości od gminy Obora znajdują się bardzo atrakcyjne turystycznie obszary:
- Park Krajobrazowy Kokořínsko (z zachowanym średniowiecznym zamkiem Kokořín),
- Park Krajobrazowy Labské Pískovce (obszar zwany popularnie Czeską Szwajcarią, z największym w Europie oknem skalnym zwanym Pravčicka Brána oraz spływem łódkami w dolinie rzeki Kamenice),
- Park Krajobrazowy Český Ráj (miasta skalne, m.in. najsłynniejsze Prachovské skály, zamki (m.in. Kost i Hrubá Skála), ruiny zamu (m.in. Trosky),
- rezerwat przyrody nieożywionej Panská skála (słupy bazaltowe),
- liczne miasta zabytkowe (np. Litoměřice, Mělnik), pałace (np. Ploskovice, Sychrov), ruiny zamków np. (ruiny wykutego w skałach zamku w miejscowości Sloup), zabytki architektury romańskiej (np. rotunda w Říp), uzdrowiska (np. Teplice), miejsca historyczne (np. Terezin).
Tak więc sama w sobie mało atrakcyjna gmina Obora, ze względu na bardzo atrakcyjne otoczenie stała się obszarem recepcyjnym, zarówno dla turystów przybywających tu na wypoczynek letni nad pobliskim jeziorem, jak i dla turystów, pragnących zwiedzać zabytki i poznawać obszary przyrodnicze. Warto dodać, iż oferty tej korzystają także turyści zagraniczni, pojawia się też stała klientela, a jest także możliwość przedłużenia oferty na sezon zimowy, gdy pojawi się na nią popyt.
Gmina Dolní Dunajovice na południowych Morawach
Gmina Dolní Dunajovice to gmina rolnicza, a jej mieszkańcy trudnią się uprawą winorośli (gmina o największej powierzchni uprawy winorośli w Republice Czeskiej). Gmina położona jest przy bocznej drodze w odległości 1 km od drogi międzynarodowej E 461 z Brna do Wiednia, tak więc posiada dogodne położenie komunikacyjne. W samej gminie nie ma większych atrakcji turystycznych: zachowało się jedynie kilka późnobarokowych domów, empirowy XIX wieczny kościół, a przy nim kamienny pręgierz z XVIII w. W otoczeniu gminy znajdują się jednak zabytkowe miasta i pałace: Mikulov, Lednice i Valtice stanowiące Valticko – Lednicki Obszar Chroniony wpisany na listą światowego dziedzictwa kultury UNESCO, oraz wapienne góry Palavskie z Parkiem Krajobrazowym Pálava (na wapiennych wzniesieniach ruiny dwóch zamków i pozostałości trzeciego) a także jezioro zaporowe Nové Mlýny z rozwiniętą bazą noclegową (kemping, hotel) i gastronomiczną. W nieco dalszej odległości od gminy jest Park Narodowy Podyjí, oraz liczne miejscowości zabytkowe na jego obrzeżach (np. Znojmo, czy Vranov), oraz Park Krajobrazowy Moravský Kras (liczne jaskinie).
Dogodne położenie komunikacyjne oraz duża atrakcyjność turystyczna otoczenia gminy spowodowała rozwój turystyki w samej gminie. Są tu obecnie trzy prywatne obiekty noclegowe: hotel, pokoje gościnne oraz domki turystyczne o wysokim standardzie (3 domki, jeden wykorzystujący starą kuźnię, 2 drewniane specjalnie wybudowane dla turystów, apartamenty z sypialniami oraz kompletnie wyposażoną kuchnią, łazienki, TV satelitarna oraz basen w ogrodzie). Hotel posiada nowocześnie wyposażone i estetycznie urządzone 2-osobowe pokoje z pełnym węzłem sanitarnym i TV satelitarną. Goście hotelowi, oraz turyści korzystający z restauracji dostają mały folder z informacjami o hotelu, mapka okolicy oraz atrakcjami w otoczeniu gminy (historyczne miasta z zabytkami i muzeami oraz tereny rekreacyjne nad jeziorem). Pokoje hotelowe usytuowane są na piętrze, na dole budynku mieści się restauracja i mały sklepik. Ponadto jest tu parking i garaże dla gości. We wsi jest również druga restauracja, winiarnia, trwają także prace przy adaptacji starej piwnicy na wino na winiarnię.
Istota turystyki pielgrzymkowej
praca magisterska
W życiu każdego chrześcijanina jedną z najważniejszych ról odgrywa religia. Pytanie o sens istnienia i wybór drogi zbawienia nurtuje zatem ludzi od lat. Historia religii sięga czasów starożytnych i zawsze łączyła się bezpośrednio z człowiekiem. Na przestrzeni wieków obserwowano rozwijanie się miejsc świętych, oddawanie czci i podziękowań. Mimo zmieniających się okresów historycznych, zmian cywilizacyjnych i kulturowych ludzie wędrowali zawsze do miejsc świętych, tym samym przyczyniając się do powstawania i rozwijania kolejnych szlaków pielgrzymkowych. Człowiek potrzebował więc obecności jakiejś siły stwórczej niezależnie od pochodzenia, wyznania czy rasy. Dziś wobec tego właściwie we wszystkich zamieszkałych kontynentach można odnaleźć ślady ich pielgrzymowania. Bardzo często pokonywano znaczne odległości nie bacząc na ukształtowanie terenu, pogodę i przeciwności losu. Tym sposobem można mówić o wyłonieniu się turystyki pielgrzymkowej, która wpłynęła na rozpoczęcie podejmowania pojęcia turystyki w literaturze. Biblia przedstawia pierwsze podróże np. na Górę Synaj, do Betlejem, Jerozolimy będące dziś przejawem turystyki pielgrzymkowej.
Pojęcia turystyka i turysta pochodzą od angielskiego słowa tour oznaczającego podróż. W XVII wieku mianem tourist określano uczestników podróży po kontynencie europejskim (tzw. grand tour) podejmowanych przez arystokratyczną młodzież angielską, która po ukończeniu szkoły średniej wyjeżdżała m.in. do Francji i Włoch w celu kontynuacji nauki (Jackowski, 2003).
Termin turystyka ulegał jednak sporym modyfikacjom. Światowa Organizacja Turystyki (UNWTO) definiuje turystykę jako „ogół czynności osób, które podróżują i przebywają w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych nie dłużej niż rok bez przerwy poza swoim codziennym otoczeniem, z wyłączeniem wyjazdów, w których głównym celem jest aktywność zarobkowa wynagradzana w odwiedzanej miejscowości”.
Turystyka jest zjawiskiem złożonym i wielopłaszczyznowym, które odnosi się do wielu aspektów życia człowieka. Dzięki turystyce człowiek regeneruje siły fizyczne i psychiczne, poznaje świat oraz kształtuje swoją osobowość. Turystyka stanowi także formę działalności gospodarczej, w ramach której wykształciły się różnego rodzaju usługi turystyczne oferowane podróżnym spośród których największe znaczenie mają: usługi noclegowe, usługi gastronomiczne oraz usługi transportowe. Ze względu na swoją złożoność turystyka jest przedmiotem badań wielu dyscyplin naukowych: geografii (geografia turyzmu), psychologii, socjologii, pedagogiki, ekonomii (ekonomika turystyki), marketingu (marketing usług turystycznych), antropologii, historii, prawa, architektury (architektura krajobrazu), urbanistyki, ochrony środowiska, medycyny oraz etyki.
Podstawowym kryterium podziału turystyki jest główny motyw podróży osoby wyjeżdżającej. Przy tym kryterium wyróżniono turystykę poznawczą, wypoczynkową, kwalifikowaną, zdrowotną, biznesową oraz religijną (Lijewski, 2008).