Wstęp pracy magisterskiej
Turystyka pielgrzymkowa istnieje na ziemiach polskich od czasów średniowiecza i przyjęcia chrztu przez Mieszka I. Zainicjowało to rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa i podejmowanie migracji pielgrzymkowych. Pierwsze pielgrzymki podążały do grobu męczennika św. Wojciecha. Wyłonienie się turystyki pielgrzymkowej jako jednej z rodzajów turystyki nastąpiło jednak dopiero na początku lat 90-tych. Prekursorem podejmowania tematyki geografii religii jak i turystyki religijnej i pielgrzymkowej jest profesor zwyczajny Uniwersytetu Jagiellońskiego Antoni Jackowski. To dzięki niemu dokonano pierwszych klasyfikacji w jej obrębie, a tam samym wykreowały się nowe dziedziny badawcze. Przyjmując zatem, że początki funkcjonowania w literaturze tych zagadnień przypadają na lata 90-te, należy stwierdzić, że jest to dziedzina młoda, rosnąca w popularność. Pielgrzymowanie stało się jednym z ważniejszych zjawisk religijnych, kulturowych i społeczno-ekonomicznych. Pomimo trudnych okresów historycznych tradycja pielgrzymowania w Polsce kultywowana jest niezmiennie od początków państwowości.
Biorąc pod uwagę rozwój tego rodzaju turystyki zaprezentowano pewne jej zjawiska. Dokonano analizy funkcjonowania turystyki pielgrzymkowej w Polsce na przykładzie kilku ośrodków. W oparciu o bogatą literaturę A. Jackowskiego, a w szczególności książki: Zarys geografii pielgrzymek (1991), Przestrzeń i sacrum (1995) i Pielgrzymowanie (1998), przedstawiono stan obecny funkcjonowania turystyki religijnej i pielgrzymkowej w wybranych obiektach. Wszystkie prezentowane obiekty zlokalizowane są na południu Polski, w obrębie województw: dolnośląskiego, opolskiego, śląskiego i małopolskiego. Przy charakterystyce danych obiektów, niezbędny jest ich rys historyczny wzbogacający treść w liczne legendy związane z miejscem kultu.
Celem pracy jest omówienie stanu aktualnego przedstawionych obiektów pielgrzymkowych, wskazanie dalszych perspektyw rozwoju, a także dokonanie analizy istniejącego zagospodarowania turystycznego. Ponadto na podstawie danych o liczbie pielgrzymujących opisano rodzaj organizowanych pielgrzymek, a także ich natężenie i cykliczność w skali roku.
W precyzyjnym zebraniu i omówieniu informacji posłużono się metodą analizy literatury, dokumentów i metodą dokumentacji fotograficznej. Dzięki licznym publikacjom, a także stworzonym przez miasta planom rozwoju lokalnego czy zagospodarowania terenu ukazano planowane inwestycje w tym zakresie. Szczególnie cenne i pomocne okazały się publikacje Peregrinus Cracoviensis, głównie autorstwa prof. zw. Antoniego Jackowskiego, leksykony opisujące miejsca święte w Polsce, książki przedstawiające religie świata, a także wprowadzające w terminologię turystyki religijnej i pielgrzymkowej. Cennym źródłem informacji były również liczne biografie Ojca Świętego, czasopisma katolickie, a także strony internetowe prowadzone przez klasztory, sprawujące opiekę nad kościołami oraz projekty udostępniane na stronach urzędów miast.
Niniejsza praca składa się ze 96 stron tekstu, 50 rycin i 4 tabel. Praca zawiera wstęp, 3 rozdziały, wnioski, spis literatury, spis stron internetowych, spis tabel i spis rycin. Wykorzystane materiały źródłowe to: 48 pozycji książkowych, 5 czasopism, 21 strony internetowe.
Pierwszy rozdział pracy charakteryzuje istotę turystyki pielgrzymkowej, a w szczególności funkcjonowanie turystyki religijnej i pielgrzymkowej w literaturze; najważniejsze współczesne religie występujące na świecie, ich rozkład przestrzenny, główne dogmaty wiary, a także znaczenie pielgrzymowania w tych wyznaniach.
Drugi rozdział pracy dotyczy wybranych obiektów turystyki pielgrzymkowej, a także przedstawia pokrótce pierwsze wędrówki pielgrzymkowe na ziemiach polskich. Przy wyborze tych obiektów kierowano się ich rangą w skali Polski, istotą sacrum, a także specyfiką działania na przestrzeni lat. Pierwszym przedstawionym obiektem jest najważniejsze miejsce kultu w Polsce – Jasna Góra. Drugim centrum pielgrzymkowym prezentowanym w pracy jest sanktuarium pasyjno-maryjne w Kalwarii Zebrzydowskiej. Trzecim opisanym ośrodkiem jest Góra św. Anny, perełka na terenie Śląska Opolskiego. Kolejnym charakteryzowanym obiektem są Wambierzyce wraz z imponującą Bazyliką Matki Bożej Królowej Rodzin, rozbudowaną drogą kalwaryjską, a także efektowną zabudową miasteczka na wzór Jerozolimy. Ostatnie opisane miejsce sakralne to Bardo Śląskie.
Trzeci rozdział pracy poświęcony jest osobie Jana Pawła II. Na początku przedstawiono biografię Ojca Świętego, w celu przybliżenia Jego osobowości i drogi jaką przeszedł do wyboru na biskupa wiecznego miasta – Rzymu. Następny podrozdział przedstawia papieża jako turystę, miłośnika gór, sportów, a także popularyzatora turystyki w życiu młodzieży. Ostatni natomiast poświęcony został licznym podróżom apostolskim odbytym podczas Jego niezwykłego pontyfikatu.
Chciałabym podziękować prof. dr hab. Wiaczesławowi Andrejczukowi za pomoc przy pisaniu niniejszej pracy, dr Annie Nitkiewicz – Jankowskiej za cenne uwagi merytoryczne, a także Pawłowi Rzeczkowskiemu za służenie pomocą i wspólne podążanie ku miejscom świętym.
Pracę dedykuję mamie – Danucie za wychowanie w duchu nauki i wiary.