z części praktycznej pracy licencjackiej
Do najatrakcyjniejszych szlaków w Polsce tych znanych i mniej znanych należą trasy omówione poniżej.
- Szlak Rospudy.
Rospuda zwana była dawniej, w zależności od miejsca przepływu Dowspudą, Kamienną lub Filipówką. Pod względem hydrologicznym rzeka stanowi część Netty. Swój początek bierze z Jeziora Czarnego, by po przepłynięciu kilku jezior ujść do jeziora Necko w Augustowie, skąd dalej wypływa już jako Netta. Rzeka prezentuje różne oblicza. Na początku przepływa przez Pojezierze Suwalskie z urozmaiconym polodowcowym krajobrazem, który nadaje temu odcinkowi specyficzny charakter. Liczne pagórki moreny czołowej, jeziora typu rynnowego oraz równiny sandrowe występują aż do bram Puszczy Augustowskiej. Bardzo charakterystyczny jest również klimat tych okolic. Pojezierze Suwalskie, znane w Polsce jako biegun zimna, posiada cechy klimatu kontynentalnego. Średnia temperatura roczna wynosi ok. 7oC. Kajakarze mogą wyraźnie odczuć chłód sierpniowych nocy. Rospuda, najpierw mała i wąska, wijąca się wśród trzcin i podmokłych terenów, dalej przybiera formę górskiego potoku, z szybkim nurtem. Mieliznami i kamieniami, obfitującą w wiele powalonych drzew. Wpływając do królestwa Puszczy Augustowskiej, rzeka rozszerza się, a przed ujściem do jeziora Necko nurt staje się spokojniejszy. Następnie, pokonując teren z duża ilością traw, trzcin i szuwarów, w otoczeniu lasów, Rospuda prowadzi do Augustowa. W końcu zmienia się w rzekę typowo nizinną, meandrującą wśród łąk i zabagnionych brzegów porośniętych szuwarami, i znajduje swoje ujście w Biebrzy.
Spływ Rospudą jest bardzo atrakcyjny ze względów przyrodniczych, szczególnie na odcinku prowadzącym przez Puszczę Augustowską. Rzeka penetruje ogromny, zwarty kompleks leśny, z licznymi uroczyskami, ukazując najpiękniejsze zakątki puszczy.
Atrakcją dla kajakarzy jest obserwowanie bogatego świata zwierząt i roślin. W puszczy licznie występują sarny, dziki, jelenie, wilki i lisy a ptaki reprezentowane są przez głuszca, cietrzewia, bielika, bociana czarnego i oczywiście wszechobecne łabędzie.
Na szlaku Rospudy jest również kilka atrakcji antropogenicznych. Warto obejrzeć pałac Paca w Dowspudzie, dawne miasta Filipów i Bakałarzewo, interesujące jest także stanowisko archeologiczne w pobliżu Matłaka, ze śladami najstarszego osadnictwa na Suwalszczyźnie, pochodzącymi z epoki kamiennej, a dokładniej z mezolitu (7500 – 4000 r. p.n.e.) i neolitu (4000 – 1500 r. p.n.e.)[1].
Szlak Rospudy rozpoczyna się na Jeziorze Rospuda a kończy się w Augustowie. Wiedzie on niedaleko takich miejscowości jak m.in.: Filipów, Bakałarzewo, Małe Raczki,, Raczki, Dowspudy. Pokonując kolejne zakola, płynąc wśród morenowych wzgórz, omijając przeszkody, które traktowane są przez doświadczonych wodniaków raczej jako atrakcja szlaku, można obserwować drugie oblicze rzeki. Nieopanowana jeszcze przez masy turystów Rospuda zachowała swój dawny charakter. Cisza i spokój, brak stanic wodnych, życzliwość i zainteresowanie miejscowej ludności – wszystko to sprawia, że spływ Rospudą jest ogromnym przeżyciem, pozostającym w pamięci.
- Szlak Krutyni
Szlak wodny Krutyni, zwany także Krutyńską Strugą, rozpoczyna się na Pojezierzu Mrągowskim. Po pokonaniu Równiny Mazurskiej rzeka wpływa w piękny teren Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Krutynia jest jedną z najbardziej znanych i najpiękniejszych nizinnych rzek w Polsce, jej cechą charakterystyczną jest ogromna różnorodność i zmienność mijanych krajobrazów. Początkowo mijając kolejne jeziora, Krutynia płynie wśród morenowych wzniesień, dalej – po równinie sandrowej, porośniętej rozległymi lasami Puszczy Piskiej. Rzeka wielokrotnie zmienia kierunek biegu z północnego na południowy, ukazując coraz to nowe zakątki. Mija wioski, meandrując wśród podmokłych lasów i łąk. Szlak prowadzi w dużej części przez teren Mazurskiego Parku Krajobrazowego i obszar kilku rezerwatów, co stwarza niepowtarzalną możliwość obserwacji bogatej flory i fauny. Przeważające lasy sosnowe Puszczy Piskiej czy lasy olchowe przy jeziorach i rzekach zamieszkuje wiele gatunków zwierząt. Ssaki reprezentowane są przez jelenie, łosie, wilki, dziki, rysie, bobry i wydry. Szybujące bieliki, orliki krzykliwe czy puchacze, bociany czarne, żurawie i zimorodki są przedstawicielami występujących tu rzadkich gatunków ptaków. Ciekawostką jest także spotykany jedynie na Mazurach żółw błotny.
Szlak wodny Krutyni to w istocie ciąg jezior połączonych strugami. Najatrakcyjniejszy jego odcinek rozciąga się pomiędzy miejscowościami Sorkwity i Iznota. Krutynia przybiera tutaj różne nazwy, zmieniające się po wypłynięciu rzeki z kolejnych jezior, m.in.: Sobiepanka (za jeziorem Lampasz), Grabówka (za jeziorem Kujno), Dąbrówka (za jeziorem Białym), Gancka Struga (za jeziorem Gant), Babiecka Struga (od połączenia z Babiętą), Zyzdrojowa Struga (za jeziorem Zyzdrój Mały), Spychowska Struga (za jeziorem Spychowskim), Czarna Struga (za jeziorem Gardyńskim)[2].
Od rezerwatu „Krutynia” zaczyna się najdłuższy odcinek rzeczny na szlaku wodnym. Rzeka, wypływając z jeziora Krutyńskiego płynie malowniczo wzdłuż mazurskich wiosek, takich jak: Krutyń, Wojnowo z klasztorem Staroobrzędowców czy Ukta. Na tym odcinku rzeka ukazuje swoja różnorodność i piękno.
W pełni sezonu na tej popularnej rzece można spotkać liczne rzesze turystów krajowych i zagranicznych. Nie tylko walory krajoznawczo – przyrodnicze, ale także rozbudowana infrastruktura przyciąga na ten atrakcyjny szlak ludzi uprawiających turystykę wodną. Pięknie położone stanice wodne, pola namiotowe i pensjonaty oferują różnorodne miejsca noclegowe, a w licznych restauracjach można delektować się mazurskimi specjałami. Poza tym szlak Krutyni jest jedynym w Polsce z tak dużą ilością wypożyczalni sprzętu pływającego. Stwarza to doskonałe warunki dla uprawiających turystykę kajakową. Wynajęcie, odbiór i transport kajaka z dowolnego miejsca nie stanowi większego problemu.
Trasa kajakowa jest łatwa, tylko gdzieniegdzie występują przeszkody w postaci płycizn, nisko zwisających konarów drzew czy kamienistego dna. Siedem stałych przenosek nie stwarza większych trudności – konieczność przeniesienia kajaka jest tutaj raczej urozmaiceniem niż utrudnieniem. Nurt jest spokojny, możliwe staje się płyniecie w górę rzeki, a liczne zmuszające czasami do silniejszego wiosłowania czynią trasę bardziej atrakcyjną. Spływ Krutynia można polecić każdemu, bez względu na stopień jego kajakowego zaawansowania. Szlak, ze względu na swoją dostępność i nieuciążliwość polecany jest jako „wstęp” do turystyki kajakowej.
- Szlak Brdy i Zbyrzycy
Brda zaliczana jest do najpiękniejszych szlaków wodnych w Polsce i Europie.
Ma 43 bezpośrednie dopływy i mija 19 jezior. Wypływa z jeziora Smołowego, w środkowej części Pojezierza Bytowskiego, w odległości kilku kilometrów na wschód od Miastka, kończy natomiast swój bieg w Bydgoszczy, gdzie w dzielnicy Brdyujście wpada do Wisły. Uprawianie kajakarstwa możliwe jest na Brdzie na długości 233 km, już od jeziora Pietrzykowskiego Dużego, niedaleko Miastka, chociaż na początkowym odcinku rzeka jest dość rzadko uczęszczana. Niezwykle urozmaicony, kręty bieg szlaku wodnego, rozległe lasy, malownicze jeziora, pierwotna przyroda i liczne boczne szlaki od lat ściągają na Brdę wielu turystów wodnych.
Górny bieg Brdy to dziewiczy potok płynący przez zwarty, mało zasiedlony kompleks leśny. Ten odcinek rzeki, choć bardzo malowniczy, jest dla kajakarzy dość uciążliwy. Przy niskich stanach wody mogą wystąpić płycizny, co sprawia, że kajak nierzadko trzeba holować. Poza tym liczne bobry skutecznie „pomagają” w wyrębie drzew, tarasując nimi rzekę. W tej okolicy ruch kajakowy jest znacznie mniejszy, a pola biwakowe bardziej spartańskie niż w środkowym i dolnym odcinku rzeki. Perełką jest rezerwat „Przytoń”, przez który rzeka przeciska się uparcie, pokonując różne przeszkody zalegające w korycie. Ten górny przełomowy odcinek Brdy wywiera na wodniakach duże wrażenie.
Od Nowej Brdy płynie się już prawie bez przeszkód, a koryto rzeki stopniowo się poszerza. Na północnych krańcach Pojezierza Krajeńskiego przepłynąć trzeba kilka jezior: Szczytno, Szczycienko, Krepsko i Końskie. Ich pokonanie jest prawdziwą harówka dla kajakarzy.
W środkowym odcinku Brda płynie początkowo ku wschodowi poprzez ciąg pięknych rynnowych jezior Równiny Charzykowskiej – to początek Borów Tucholskich z Zaborskim Parkiem Krajobrazowym oraz wydzielonym w jego części Parkiem Narodowym „Bory Tucholskie”. Ciekawy bieg rzeki, liczne jeziora, zróżnicowany krajobraz i czysta woda są magnesem przyciągającym turystów. Do jeziora Witoczno wpada od północy dostępna dla kajaków rzeka Zbyrzyca, tocząca wodę z ponad dwudziestu pięknych, kaszubskich jezior. Poniżej Męcikału, już na terenia Borów Tucholskich, kajakarze napotykają na jedyną przeszkodę.
Jest nią zapora w Mylofie, kierująca część wód rzeki do Wielkiego Kanału Brdy – imponującej budowli hydrotechnicznej z połowy XIX wieku. Kanał ten, poprowadzony równolegle do Brdy, miejscami po akweduktach, ponad kilkoma jej dopływami, może być alternatywnym szlakiem kajakowym dla spływających Brdą[3].
Tucholski Park Krajobrazowy wraz z rezerwatem „Dolina Rzeki Brdy” to główna atrakcja przełomowego odcinka rzeki. Spiętrzona Brda w dolnym biegu tworzy malownicze, 30-kilometrowej długości rozlewisko jeziora Koronowskiego, najpiękniejszego i największego na całym szlaku rzeki. Jezioro to charakteryzuje się niezwykle urozmaiconą linia brzegową z licznymi głębokimi zatokami i jest otoczone niemal ze wszystkich stron lasami.
Bydgoski odcinek rzeki jest równie atrakcyjny. Bydgoszcz leży nad Brda i Wisłą, starym i nowym Kanałem Bydgoskim. Jest tu tor slalomowy do kajakarstwa górskiego, usytuowany w centrum miasta, w cieniu gotyckiego kościoła farnego, między zabytkowymi śluzami Wyspy Młyńskiej.
Końcowy żeglowny odcinek Brdy stanowi fragment drogi wodnej łączącej Wisłę z Notecią przez Kanał Bydgoski. Wycieczkę można, zatem przedłużyć, spływając dalej Wisłą lub Notecią, bądź też – poprzez Górny Kanał Noteci, jezioro Gopło i Kanał Ślesiński – Wartą.
Brda jest szlakiem łatwym, dostępnym dla początkujących turystów, nieco uciążliwym jedynie w górnym biegu. Na przepłynięcie całego szlaku potrzeba, co najmniej 10 dni, jednak ze względu na możliwość odbijania od głównego nurtu warto poświęcić na spływ nawet 2-3 tygodnie. Brda należy do najlepiej zagospodarowanych szlaków kajakowych w Polsce, a dzięki dobremu systemowi oznakowania rzeki kajakarze czują się bezpieczni i nawet bez mapy doskonale orientują się w terenie.
Rzeka Zbyrzyca to prawy dopływ Brdy, płynnie przez Równinę Charzykowską na obszarze Zaborskiego Parku Krajobrazowego. Kajakarze bardzo chętnie odwiedzają ten najpiękniejszy z dopływów Brdy ze względu na malowniczą i urozmaiconą trasę spływu, prawie na całej długości wiodącą przez lasy. Szlak wodny – łatwy, choć uciążliwy w górnym biegu – na najczęściej odwiedzanym odcinku od Leśna do Swornychgaci został oznakowany.
Górna Zbyrzyca – wąska, niepokorna rzeczka – przepływa przez kilka jezior: Wielkie Sarnowicze, Somińskie, Kruszyńskie, Parzyn. Kajakarzy czeka tu kilka przenosek przy młynach, jazach czy tartakach. I rzeka, i jej otoczenie pięknieją z każdym kilometrem. Teren jest pofałdowany, porośnięty pięknymi lasami. W środkowym odcinku rzeka stopniowo zwalnia, pogłębia się i znowu mija kilka ładnych, śródleśnych jezior, połączonych w malowniczy łańcuch. Kolejno ukazują się jeziora: Milachowo o wysokich zalesionych brzegach, dalej Laska, Księże, Parszczenica, Śluza. Wszystkie są urocze, lecz najpiękniejsze jest to ostatnie – ciche i bezludne.
Najważniejsze dopływy rzeki, będące również szlakami kajakowymi, to Młosienica, Kulawa i Kłoniecznica. Zbyrzyca bywa również pomostem miedzy Brdą i Wdą. Dopłynąwszy pod prąd do jeziora Sarnowicze Małe, można przerzucić kajaki na jeziora Wiecki – to początek szlaku kajakowego rzeki Wdy[4].
- Szlak Wdy
Wda jest lewym dopływem Wisły, do której uchodzi za Świeciem. Jej źródeł trzeba szukać na łąkach rozciągających się wokół jeziora Wieckiego. Długa na około 198 km, zbiera wody z dorzecza o powierzchni 2325 km2, przepływając przez Pojezierze Kaszubskie, porosła borami Równinę Tucholską i Wysoczyznę Świecką. Spośród jej ośmiu większych dopływów szlakami kajakowymi są Trzebiocha, Niechwaszcz, Kałębnica, Święta Struga i Prusina[5].
Urozmaicona baza turystyczna Skupia wokół Jeziora Żurskiego i Wdzydze – liczne biwaki i kwatery agroturystyczne między tymi akwenami mają dość skromną ofertę. Szlak jest bardzo popularny, podobnie jak leżące nad nim jeziora i letniska, więc latem wiele kempingów bywa ponad miarę przepełniona. Wdą pływa się masowo od kwietnia do września. W przeciwieństwie do innych rzek nadaję się ona na przeprawę w czasie suszy, kiedy niższy poziom wody ułatwia przepływanie pod niskimi kłodami oraz mostkami, a kanałem Wdy kierowana jest większość wód rzeki.
Niemal do Tlenia Wda jest wąska i płynie dosyć wolno, jedynie za odcinkiem przełomu prąd wyraźnie przyśpiesza. Niewielka liczba przenosek w górnym i środkowym biegu oraz łatwe do pokonania, choć liczne przeszkody w postaci drzew i kamieni sprawiają, że rzekę pokona każdy, nawet początkujący kajakarz. Dodatkowym ułatwieniem są liczne znaki informacyjne, wskazujące pola biwakowe, miejsca przenosek, kilometraż. Wdą da się płynąć niemal od samego początku, od jeziora Wieckiego (195 km.), prawie wszystkie spływy zaczynają się w miejscowości Lipusz, a większość kończy się w Tleniu. Ów szlak „podstawowy” można przebyć najszybciej w ciągu siedmiu dni – dotarcie do Świecia zajmuje kolejne dwa dni. Zwykle do ujścia zmierzają długodystansowcy, by później z biegiem Wisły spłynąć do Grudziądza.
- Szlak Gwdy, Piławy i Rurzyca
Największy dopływ Noteci, Gwda, nazywana kiedyś Głdą, toczy swe wody przez Pojezierze Bytowskie, Równinę Charzykowska, dolinę Gwdy oraz dolinę środkowej Noteci. Rzeka rozpoczyna swój bieg jako Bielska Struga na wysokości 157 m n.p.m. koło wsi Białe, na południowy zachód od Białego Boru. Niżej przepływa przez jezioro Studnica, gdzie w Drężnie kajakarze zwykle rozpoczynają swoją wodną przygodę.
Ogromną różnorodność krajobrazu i przyrody zapewniają kolejne odcinki szlaku. Gwda mija jezioro Wierzchowo, a następnie wśród pól, drzew i łąk równiny sandrowej pochłania kolejne mniejsze i większe jeziora. Największe na szlaku – długie na 7 km i niezbyt głębokie jezioro Wielimie – może stanowić dla kajakarzy sporą przeszkodę, zwłaszcza przy wiejących wiatrach, które tworzą na akwenie wysoką falę. Środkowy odcinek pradoliny posiekany jest dopływami, które są atrakcyjnymi szlakami kajakowymi – to Dołga, Czernica, Płytnica, Rurzyca, Piława z Dobrzycą i Głomia. Towarzysząca rzece strefa lasów nazywana jest Puszczą nad Gwdą.
Po spiętrzeniu rzeki zaporami ziemnymi powstały jeziora zaporowe, tworzące zbiorniki retencyjne w Podgajach, Jastrowiu, Ptuszy i Dobrzycy. Szlak mija też wiele mniejszych zapór, na których znajdują się małe elektrownie wodne. Czynią one ten malowniczy i atrakcyjny szlak nieco uciążliwym, bo stojąca przed zaporami woda zmusza do większego wysiłku i przenoszenia kajaków. Utrudnienia są jednak wynagradzane, przez urocze widoki, fantazyjne kształty linii brzegowej, liczne odnogi czy piętrzące się nad wodą zalesione wzgórza. Pokonywanie długich i licznych bystrzy na przełomie za Płytnicą jest prawdziwą przygodą. Miłośników militariów zainteresuje zapewne przebiegający wzdłuż rzeki system umocnień Wału Pomorskiego.
Niżej Gwda przepływa przez zaludnioną Piłę, aby zakończyć swój pracowity bieg w Ujściu, łącząc się z Notecią.
Pojezierzem Południowopomorskim płynie prawy dopływ Gwdy – Piława, istny cud natury, rzeka zmienna i niezwykle urokliwa.
W górnym biegu jej dorzecze obejmuje przepiękne krajobrazowo tereny Pojezierza Drawskiego z Drawskim Parkiem Krajobrazowym. Teren urozmaicają liczne jeziora, zatopione w szczelnie wypełniającą przestrzeń Puszczę Drawską.
Park został utworzony w 1979 r. w centralnej części Pojezierza Drawskiego, na terenie gmin Barwice, Borne Sulinowo, Czaplinek, Ostrowice, Połczyn Zdrój i Złocieniec. Zajmuje on powierzchnie 41 430 ha. Szczególnej ochronie podlega krajobraz polodowcowy wykształcony podczas ostatniego zlodowacenia zwanego bałtyckim. Wzniesienia moreny czołowej porośnięte lasem bukowo-sosnowym oddzielają rynny jeziorne. O bogactwie flory i fauny świadczy 7 rezerwatów i 300 pomników przyrody[6].
Tylko w kilku miejscach, nad środkowym odcinkiem biegu, na Równinie Wałeckiej, występują rozległe, bezleśne polany. Tutaj przed II wojną Niemcy wybudowali ciągnący się wzdłuż rzeki pas umocnień wojskowych zwanych Wałem Pomorskim.
Dolny odcinek rzeki jest bezleśny, ma wysokie ciekawe brzegi. Nurt urozmaicają podwodne głazy i liczne bystrza. Mimo tych przeszkód, Piława jest rzeką bezpieczną i można ją polecić pływającym rodziną.
W Dobrzycy wody Piławy pochłania Gwda, tworząc wspólnie zaporowe jezioro Dobrzyckie. Największy dopływ Piławy – Dobrzyca jest również szlakiem kajakowym, a przez Piławkę stanowi połączenie z Pętlą Wałecką.
Dogodnymi miejscami do rozpoczęcia spływu są dwie miejscowości: Sikory nad jeziorem Komorze, 6 km od Czaplinka, oraz Borne Sulinowo na wschodnim końcu jeziora Pile, łatwo osiągalne z pobliskiego Szczecinka. To nowe powstające miasto dzięki swojej ciekawej historii przyciąga turystów.
Szlak Piławy był niedostępny przez wiele lat, bo stacjonowały tu wojska sowieckie. Teraz przeżywa turystyczny renesans, chociaż, zwłaszcza poniżej Rozlewisk Nadarzyckich, można płynąć w samotności, podziwiając rzadkie ptaki i zwierzęta. Szybujący nad rzeka bielik nie należy wcale do rzadkości, a bobry znalazły tutaj świetne warunki do życia.
Prawy dopływ Gwdy – Rurzyca, rozpoczyna swój bieg od jeziora Krąpsko Małe. Rzeka odprowadza wody sześciu wyjątkowo pięknych wąskich jezior rynnowych. Uznawana jest za najczystszą rzekę tego rejonu z wodami I klasy czystości. Mimo, że jest niezbyt długim dopływem, a kajakarze mogą go pokonać w dwa dni, wprawni nawet jednego dnia, to piękny krajobraz sprawia, że wielu wodniaków pozostaje tam dłużej.
Rurzyca jest płytką i piaszczysta rzeką, otoczona pięknymi lasami. W lipcu 1978 r. po Rurzycy pływał ks. Kardynał Karol Wojtyła. Wydarzenie to przypomina pamiątkowy kamień nad jeziorem Krąpsko Średnie. Szlak wodny Rurzycy nosi nazwę: Szlaku kajakowego Jana Pawła II. Został on oznakowany, co ułatwia orientację.
Nad jeziorem Krąpsko Średnie urządzono duży biwak leśny. Może to być punkt wypadowy na wycieczki w obie strony – w górę i w dół rzeki.
Rurzyca jest szlakiem łatwym, bez przeszkód na całej długości – wyjątkiem jest jedynie niski sztuczny próg na wypływie z jeziora Krąpsko Średnie i pstrągarnia w Starej Lemieszarni w Krępsku[7].
- Szlak Drawy
Szlak Drawy należy do grupy bardzo ciekawych tras kajakowych w Polsce i dlatego chętnie przemierzają go turyści-kajakarze. Swą malowniczość zawdzięcza zmienności krajobrazu doliny Drawy i cechom jej koryta. Rzeka na przemian jest wąska i szeroka, płytka lub głęboka, bystra lub leniwa. Dno ma muliste, piaszczyste lub kamieniste. Brzegi bywają zadrzewione, krzewiaste lub bezdrzewne, płaskie lub urwiste, podmokłe albo suche. Czasami Drawa tworzy zarośnięte rozlewiska, by znowu pędzić dzikimi przełomami. Kajakarz napotyka na spiętrzenia, małe elektrownie wodne i jazy. Można również odwiedzić kilka interesujących miast i miasteczek, m.in. Czaplinek, Złocieniec, Drawsko Pomorskie czy Drawno.
Drawa zbiera czyste wody z Pojezierza i Równiny Drawskiej. Nazwa rzeki prawdopodobnie wywodzi się od rdzenia „dreu”, co w dawnych językach indoeuropejskich oznaczało „biec”, „spieszyć się”, i dobrze oddaje charakter tego prawego dopływu Noteci.
W górnym odcinku rzeka płynie przez Drawski Park Krajobrazowy w Dolinie Pięciu Jezior, którą tworzy około 7-kilometrowa rynna polodowcowa (źródlisko Drawy) między Połczynem a Czaplinkiem. Drawa przepływa przez pięć jezior (Górne, Okrągłe, Długie, Głębokie i Małe). Strome zbocza porozrywane przepastnymi jarami i krętymi wąwozami piętrzą się do 50 m ponad dnem doliny. Porastają je mieszane lasy z dominacja buka.
Ten górny bieg niestety nie nadaje się do spływu. W okolicy Złocieńca rzeka opuszcza park i mija ciekawe jeziora: Prosino, Drawsko, Krosino, Lubie, Wielkie i Małe Dębno, Wiry, Rudno oraz Dubie.
W środkowym i dolnym biegu Drawy rozciąga się Puszcza Drawska. Poniżej jeziora Lubie rzeka przebija się w lesie przez poligon wojskowy, co „utrudnia” życie kajakarzom. Za jeziorem Dubie puszczę chroni Drawieński Park Narodowy. W tym odcinku rzeka Drawa przybiera charakter rzeki górskiej, a pola biwakowe należ do najlepiej zagospodarowanych na szlaku. Warto pamiętać, że w parku od 15 marca do 30 czerwca obowiązuje zakaz pływania kajakiem. Trzeba też dostosować się do zasad przebywania w parkach narodowych.
Drawski Park Narodowy powstał w 1990 r. Zajmuje 11 tys. ha w zlewni Drawy, z czego lasy stanowią 83% powierzchni. Dzieli się na dwie części, połączone w ramiona tworzące kształt litery V: dolinę rzeki Płocicznej, lewobrzeżnego dopływu Drawy wraz z licznymi jeziorami, oraz przełom Drawy z przyległymi połaciami Puszczy Drawskiej. Na 700 gatunków roślin 50 podlega ochronie całkowitej lub częściowej. Odpowiednie warunki do życia znalazły tutaj borsuki i jenoty. Wody obfitują w ryby gwarantują wyżywienie rybołowom, kormoranom i bielikom. Dobre warunki tlenowe i czystość akwenów pozwalają utrzymać się ginącym gatunkom ryb. Na tarło przybywa tu troć wędrowna, a na stałe zadomowiły się pstrąg potokowy i lipień[8].
Poza granicami parku narodowego w dolnym odcinku od Starego Osieczna do ujścia w Krzyżu do Noteci rzeka jest szeroka i spławna, ale ciągle płynie szybko.
Ten interesujący szlak na różnych odcinkach raz jest łatwy i nieuciążliwy, innym razem przysparza kłopotów mniej wprawnym kajakarzom z powodu szybkich bystrzy czy kaskadowo powalonych drzew. Sporym utrudnieniem są jeziora, bo zdarza się wysoka fala, czasem nie do pokonania. Z tych powodów spływ Drawą nie powinien być pierwszą wyprawą kajakową w życiu, a lider zespołu musi mieć spore doświadczenie. Bezpieczeństwo na spływie jest najważniejsze. Rekompensatą za trud są piękne widoki, wschody i zachody słońca oraz otaczająca przyroda. Na pokonanie szlaku od Czaplinka do Krzyża trzeba około 10 dni.
- Szlak Raduni
Radunia jest nieprzeciętną rzeką, obfitującą w walory krajobrazowo-historyczne. Początek bierze w polodowcowym, rynnowym jeziorze Stężyckim, by następnie 28 km płynąć przez 6 jezior o identycznej genezie i urodzie: Raduńskie Górne i Dolne, Kłodno, Brodno Małe i Wielkie oraz Ostrzyckie, które wraz z przyległymi akwenami o łącznej powierzchni prawie 21 km2 tworzą centralną część Pojezierza Kaszubskiego.
Wypływając z jeziora Ostrzyckiego obmywa podnóże Wzgórz Szymbarskich z ich kulminacją w Wieżycy. Między Wyczechowem a zapora Rutki tworzy prawie górski przełom Babidolski długości blisko 10 km o legendarnej piękności, ale i trudności. Poczynając od Rutek porusza prądotwórczo turbiny 8 elektrowni wodnych, do Gdańska wpływa kanałem wybudowanym w XIV w. przez Krzyżaków, by przepłynąwszy przez całe Stare Miasto, na granicy z terenami Stoczni Gdańskiej ujść pod ulicą Grodzką do Motławy. Większość miejscowości położonych wzdłuż szlaku pochodzi z XIII w. Brały one udział w historii Polski, Prus i Pomorza.
Urok i malowniczość przełomu Raduni w okolicach Babiego Dołu zwróciły uwagę turystów i botaników już pod koniec XIX wieku. Jako rezerwat krajobrazowy pod nazwą Jar Rzeki Raduni teren ten o powierzchni 84,1 ha został jednak wzięty pod ochronę dopiero w 1972 r. Zasięgiem swym obejmuje dno i brzegi doliny rzecznej, które na Pojezierzu Kaszubskim wyróżniają się największym nagromadzeniem osobliwości przyrody znamiennych dla całego regionu. Zbocza wznoszące się ponad dno doliny do 40 m są zwykle strome, miejscami nawet urwiste, porośnięte wysokim lasem. Płynąca dołem w ciemnym wąwozie rzeka ma miejscami charakter prawdziwie górski – zimna, czysta woda o bystrym prądzie, gwałtowne zakręty, głazy w nurcie powodujące szum i pienienie się wody, drzewa zwalone do koryta i przytopione na różnej głębokości – wszystko to wyciska na opisywanym zakątku piękno tajemniczej dzikości i sprawia, że amatorzy szukający przygody na pewno się nie zawiodą. Wszystko to przy spadku dochodzącym do 6m/km biegu rzeki stawia Radunię w rzędzie najtrudniejszych tras kajakowych Pomorza, a pływającym po niej umożliwia nabycie umiejętności pokonywania trudnych szlaków górskich.
[1] M. Kwaczonek: Rospuda- przewodnik dla kajakarzy. Wydawnictwo „Pascal” Bielsko Biała 2003, s.6.
[2] M. Kwaczonek: Krutynia – przewodnik dla kajakarzy. Wydawnictwo „Pascal”, Bielsko Biała 2003, s.6.
[3]Z. Galiński : Krutynia – przewodnik dla kajakarzy. Wydawnictwo „Pascal”, Bielsko Biała 2003, s.5-6.
[4] (jw., s. 7)
[5] Kajaki od A do Z. Poradnik i przewodnik dla kajakarzy. Wydawnictwo „Pascal” 2003, s.297.
[6] Z. Galiński : Gwda, Piława i Rurzyca – przewodnik dla kajakarzy. Wydawnictwo „Pascal”, Bielsko Biała 2003, s. 6
[7] Z. Galiński: Gwda, Piława i Rurzyca – przewodnik dla kajakarzy. Wydawnictwo „Pascal”, Bielsko Biała 2003, s. 7.
[8] Z. Galiński: Drawa – przewodnik dla kajakarzy. Wydawnictwo „Pascal”, Bielsko Biała 2003, s. 4.