Agroturystyka w Europie

5/5 - (6 votes)

Czym jest agroturystyka?

Agroturystyka to forma turystyki, która opiera się na pobycie na terenach wiejskich, często na gospodarstwach rolnych, gdzie turyści mogą aktywnie uczestniczyć w codziennych pracach rolniczych, poznawać tradycyjne metody uprawy i hodowli, a także cieszyć się urokami wiejskiego życia. To nie tylko nocleg i wypoczynek na wsi, ale także możliwość doświadczenia autentycznego stylu życia, kontaktu z przyrodą, poznania lokalnych tradycji i degustacji produktów regionalnych. W odróżnieniu od turystyki masowej, agroturystyka charakteryzuje się bardziej kameralnym i zrównoważonym podejściem, co przyciąga turystów szukających ciszy i spokoju.

Historia agroturystyki na terenach wiejskich w Europie jest powiązana z okresem intensywnej urbanizacji po II wojnie światowej. W tym czasie wiele osób przenosiło się z wsi do miast, co spowodowało, że we wczesnej fazie rozwoju agroturystyki jej głównymi klientami byli mieszkańcy miast, którzy powracali na wieś, aby odwiedzać znane z przeszłości miejsca. Goście byli często zakwaterowani u członków rodziny lub przyjaciół.[1]

Agroturystyka, czyli turystyka na wsi, jest coraz bardziej popularnym trendem w Europie. W ostatnich latach wiele osób szuka alternatywnych form wypoczynku i chce poznać bliżej życie na wsi oraz kulturę i tradycje tego środowiska. Agroturystyka oferuje turystom możliwość przeniesienia się w inny świat i doświadczenia czegoś nowego, a także pozwala na bliższy kontakt z naturą i lokalnymi mieszkańcami.

Europa jest kontynentem, na którym agroturystyka rozwija się szybko i jest szeroko dostępna. Wiele krajów europejskich, takich jak Niemcy, Włochy, Chorwacja, Słowacja i Polska, oferuje swoim turystom różnorodne formy agroturystyki, takie jak wynajem domków letniskowych, wycieczki po gospodarstwach rolnych, kursy gotowania lub degustacje produktów rolnych.

Agroturystyka w Europie jest też ważna dla lokalnych społeczności i gospodarki. Turystyka na wsi pomaga w utrzymaniu i ochronie tradycyjnej kultury i dziedzictwa krajobrazów wiejskich. Poprzez wsparcie lokalnej gospodarki i rolnictwa, agroturystyka także pomaga zachować i rozwijać małe gospodarstwa rolne, które są często trudno konkurujące z dużymi, masowymi producentami.

Agroturystyka także daje turystom możliwość zaangażowania się w lokalne społeczności i doświadczenia ich tradycyjnej kultury. Wiele gospodarstw agroturystycznych oferuje turystom udział w codziennym życiu i pracy na wsi, takich jak karmienie zwierząt, pomoc w uprawie roli czy nauka jak przygotować tradycyjne potrawy.

Nie bez wad, agroturystyka może również prowadzić do niekorzystnych z mian skutków dla środowiska i lokalnej społeczności. Często masowa turystyka na wsi może powodować przeciążenie infrastruktury i usług, co może mieć negatywny wpływ na jakość życia mieszkańców. Również nieodpowiedzialne zachowanie turystów może prowadzić do degradacji krajobrazów i zasobów naturalnych.

Dlatego ważne jest, aby agroturystyka była zrównoważona i odpowiedzialna, z uwzględnieniem potrzeb i oczekiwań zarówno turystów, jak i lokalnych społeczności. Powinny być stosowane zasady i regulacje dotyczące turystyki na wsi, które zapewnią zrównoważony rozwój i ochronę środowiska i lokalnej kultury.

Agroturystyka w Europie jest coraz bardziej popularna i oferuje turystom niezapomniane doświadczenia i możliwość bliższego kontaktu z naturą i lokalną kulturą. Jednocześnie ważne jest, aby była ona zrównoważona i odpowiedzialna, aby zapewnić jej trwały i pozytywny wpływ na środowisko i lokalne społeczności.

Agroturystyka, jako forma turystyki wiejskiej, w ostatnich latach zyskuje na znaczeniu w Europie, stając się jedną z najdynamiczniej rozwijających się gałęzi branży turystycznej. Zmieniające się preferencje podróżnych, poszukujących kontaktu z naturą, spokoju, autentyczności oraz lokalnych doświadczeń, przyczyniają się do wzrostu popularności tego segmentu. Dla wielu Europejczyków oraz turystów z innych kontynentów, agroturystyka jest odpowiedzią na zgiełk wielkich miast i pozwala na oderwanie się od codziennego pośpiechu. Dzięki różnorodności geograficznej i kulturowej, Europa oferuje bogatą ofertę agroturystyczną, dostosowaną do różnych preferencji i potrzeb.

Rozwój agroturystyki w Europie

W różnych krajach Europy agroturystyka rozwija się w odmiennym tempie i przybiera różnorodne formy, dostosowane do specyfiki lokalnych warunków oraz tradycji rolniczych. Poniżej przedstawione są wybrane przykłady rozwoju tej branży w poszczególnych regionach kontynentu.

1. Włochy – mekka agroturystyki

Włochy są jednym z europejskich liderów agroturystyki, a kraj ten oferuje jedne z najbardziej zróżnicowanych i luksusowych gospodarstw agroturystycznych. Szczególnie regiony takie jak Toskania, Umbria czy Apulia przyciągają turystów z całego świata. Włosi jako pierwsi dostrzegli potencjał agroturystyki i przekształcili wiele tradycyjnych gospodarstw w eleganckie obiekty turystyczne, które oferują nie tylko noclegi, ale także degustacje lokalnych win, oliwy z oliwek, serów oraz warsztaty kulinarne. Gospodarstwa te często prowadzą również ekologiczne uprawy, co przyciąga turystów zainteresowanych zdrowym stylem życia i ekoturystyką.

2. Francja – enoturystyka i agroturystyka

Francja jest znana nie tylko z bogatej kultury i historii, ale także z rozwiniętej agroturystyki, która obejmuje przede wszystkim enoturystykę, czyli turystykę związaną z winem. W regionach takich jak Burgundia, Bordeaux czy Dolina Loary, turyści mogą odwiedzać winnice, uczestniczyć w zbiorach winogron, a także w procesie produkcji wina. Agroturystyka we Francji to również możliwość spędzenia czasu w tradycyjnych wiejskich domach, odkrywania lokalnych rynków, serów i wyrobów rzemieślniczych. Wielu turystów przyciąga także możliwość uczestnictwa w festiwalach i targach lokalnych, które są częścią francuskiej kultury wiejskiej.

3. Hiszpania – agroturystyka na wyspach i terenach górskich

Hiszpania to kraj, w którym agroturystyka cieszy się coraz większym zainteresowaniem, szczególnie na Balearach, Wyspach Kanaryjskich oraz w regionach górskich, takich jak Andaluzja i Katalonia. Wiele hiszpańskich gospodarstw oferuje noclegi w rustykalnych domkach z widokiem na góry lub morze, co przyciąga turystów szukających spokoju i pięknych krajobrazów. Agroturystyka w Hiszpanii często wiąże się z aktywnym wypoczynkiem, takim jak jazda konna, trekking, a także udział w lokalnych festiwalach i fiestach, które odzwierciedlają bogactwo hiszpańskiej kultury.

4. Polska – potencjał turystyczny wsi

Polska, choć stosunkowo późno weszła na rynek agroturystyczny, rozwija się w tym sektorze bardzo dynamicznie. Regiony takie jak Podlasie, Kaszuby, Bieszczady oraz Warmia i Mazury oferują doskonałe warunki do rozwoju turystyki wiejskiej. Polskie gospodarstwa agroturystyczne często prowadzą ekologiczne uprawy, hodowlę zwierząt oraz produkcję tradycyjnych przetworów, co przyciąga turystów szukających zdrowych, naturalnych produktów oraz autentycznych doznań. Wiele gospodarstw oferuje również warsztaty z rękodzieła, pieczenia chleba czy przetwarzania mleka, co stanowi dodatkową atrakcję.

5. Skandynawia – ekoturystyka i surowy klimat

W krajach skandynawskich, takich jak Norwegia, Szwecja czy Finlandia, agroturystyka łączy się z ekoturystyką i jest silnie zorientowana na ochronę środowiska. Gospodarstwa te oferują możliwość pobytu w domkach zbudowanych z naturalnych materiałów, bez dostępu do nowoczesnych udogodnień, co pozwala na pełne zanurzenie się w dzikiej przyrodzie. Popularne są tu aktywności takie jak obserwacja ptaków, wędkowanie, zbieranie jagód czy grzybów, a także udział w lokalnych tradycjach, jak łowienie ryb pod lodem.

Wyzwania i perspektywy rozwoju agroturystyki w Europie

Rozwój agroturystyki w Europie wiąże się z wieloma wyzwaniami, w tym koniecznością ochrony środowiska, promocją zrównoważonego rozwoju oraz dostosowaniem oferty do potrzeb coraz bardziej wymagających turystów. W obliczu zmian klimatycznych i rosnącej popularności ekoturystyki, agroturystyka staje się jednym z kluczowych sektorów promujących zrównoważony rozwój w Europie. Coraz większe znaczenie ma również digitalizacja, która umożliwia promocję małych, rodzinnych gospodarstw na globalnym rynku turystycznym.

Kluczowe perspektywy rozwoju agroturystyki to inwestowanie w ekologię, modernizacja infrastruktury oraz tworzenie zróżnicowanej oferty, która przyciągnie zarówno rodziny z dziećmi, jak i osoby poszukujące ciszy i spokoju. Europejskie kraje coraz bardziej koncentrują się na certyfikacji ekologicznej gospodarstw agroturystycznych oraz na edukacji turystów w zakresie zrównoważonego wypoczynku.

Agroturystyka w Europie ma ogromny potencjał rozwoju, który może przyczynić się do odrodzenia terenów wiejskich, tworzenia nowych miejsc pracy oraz zachowania tradycji i kultury. Dzięki różnorodności krajobrazów i lokalnych tradycji, europejska agroturystyka może zaoferować unikalne doświadczenia, które przyciągają turystów z całego świata, poszukujących autentycznego kontaktu z naturą i kulturą regionów wiejskich. Wzrost zainteresowania turystyką opartą na autentyczności i ekologicznym podejściu wskazuje, że przyszłość agroturystyki w Europie rysuje się w jasnych barwach.


[1] E. Gurgul, Agroturystyka jako element rozwoju i promocji regionu, Sekcja Wydawnictwa Wydziału Zarządzania Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2005, s. 9

Rozwój rynku turystycznego miasta Sopot – część 1

5/5 - (6 votes)

W warunkach wzmożonej konkurencji na rynku turystycznym Sopot stoi przed koniecznością sformułowania długofalowych celów w zakresie wykorzystania dostępnych zasobów (wzmacnianie mocnych i eliminowanie słabych stron) oraz pozyskania środków, które pozwolą na rozwój produktu turystycznego. Budowanie koncepcji rozwoju nie jest możliwe bez sformułowania celów strategicznych, których fundamentalne znaczenie należy upatrywać w określeniu celów długofalowych i możliwości monitorowania ich realizacji.

Określenie celów strategicznych wymaga wstępnego doprecyzowania przesłanek koncepcji kształtowania produktu turystycznego Sopotu. Zawierają:

  1. Rozwój produktu turystycznego musi być zgodny z Planem Strategicznym Miasta Sopotu, Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Sopotu, Strategią Rozwoju Województwa Pomorskiego, Strategią Rozwoju Turystyka w województwie pomorskim na lata 2004 – 2013 oraz Program Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010;
  2. Koncepcja tworzenia produktu turystycznego powinna nawiązywać do następujących dokumentów strategicznych Polski: Narodowego Planu Rozwoju Produktu Turystycznego, Narodowej Strategii Rozwoju Produktu Turystycznego w Polsce oraz Strategii Rozwoju Turystyki na lata 2001-2006;
  3. koncepcja kształtowania produktu turystycznego w Sopocie powinna opierać się na fakcie, że podstawowym czynnikiem determinującym działania w zakresie tożsamości i wizerunku, wielkości i struktury oferty towarów i usług turystycznych jest rynek podstawowy i jego główne segmenty;
  4. Sopot posiada niezbędny potencjał do rozwoju zróżnicowanego produktu turystycznego;
  5. Rozwój turystyki w Sopocie powinien być zrównoważony, nie powinien naruszać walorów przyrodniczych i zagrażać kulturowej istocie miasta (napływ turystów nie powinien przekraczać wskaźników chłonności i pojemności turystycznej) ani zakłócać innych funkcji miasta;
  6. Zarządzanie turystyką i inwestycje w tym obszarze muszą być zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju, przyczyniać się do poprawy jakości wypoczynku oraz jakości życia mieszkańców i gości;
  7. Rozwój turystyki powinien iść w parze z poprawą i rozwojem infrastruktury turystycznej.

Sopot posiada plan strategiczny od 1996 roku. Obecnie rozpoczął się już proces tworzenia planu marketingu turystycznego i budowania marki, co można uznać za kolejny pozytywny krok w kierunku wypracowania kierunków rozwoju turystyki miasta. Na tym etapie warto ocenić znaczenie turystyki w strategii miasta.

W celu oceny stopnia realizacji zadań strategicznych miasta, sprowadzenie priorytetów, celów i założeń strategii rozwoju miasta w sferę działań i zadań powiatu oraz Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego, 30.03.2001, Sopot . Rada miejska powołała specjalną komisję ds. strategii. Intensywne prace Komisji trwały ponad rok, w wyniku których w czerwcu 2002 roku Rada Miasta Sopotu przyjęła zaktualizowany Plan Strategiczny Miasta Sopotu.

Zgodnie z założeniami planu strategicznego, realizacja celów w nim wyznaczonych została podzielona na odrębne lata: czas wizji ogólnej i misji miasta – do 2045 (50 lat), oraz czas celów strategicznych – do 2012 (10 lat).

Ważnym elementem rozwoju turystyki jest baza żywnościowa i komunikacja. W Sopocie działa 155 restauracji i innych placówek gastronomicznych, 42 bary i 13 stołówek oraz placówki gastronomiczne. Baza gastronomiczna Sopotu nie budzi ogólnych zastrzeżeń, zarówno wśród mieszkańców (2,71% prób), jak i wśród turystów (3,83% prób) oraz gości (4,31%). Zdaniem respondentów nie zmniejsza to atrakcyjności turystycznej miasta. W związku z częstym użytkowaniem i wciąż niewielkim udziałem w strukturze publicznych placówek gastronomicznych (20%), należy rozwinąć grupę fast foodów, z których korzysta ok. 30% mieszkańców i 50% odwiedzających.

Do najważniejszych problemów komunikacyjnych miasta należą: problem tranzytu przez miasto, zatłoczenie istniejącego układu drogowego, ograniczenia ruchu ze względu na status Sopotu jako kurortu, zwiększone bezpieczeństwo ruchu, brak parkingów zbiorowych na centrum miasta, zintegrowany system komunikacji miejskiej w skali aglomeracji, ograniczenie korzystania z samochodów na wycieczki, budowa systemu ścieżek rowerowych. Czynnikiem mocnych stron turystycznego Sopotu jest dostępność komunikacyjna.

Elementem obniżającym atrakcyjność turystyczną miasta są trudności komunikacyjne, częściej wymieniane przez jednodniowych odwiedzających (7,37% wyborów) niż turystów (6,09% wyborów) i to na nie należy zwrócić uwagę w tym zakresie. Podobnie znaczenie dostępności komunikacyjnej w strukturze produktu turystycznego jest znacznie większe dla odwiedzających jednodniowych (14,05% wyboru turystów; 20,84% odwiedzających jednodniowych). Nie ma istotnych różnic w ocenie dostępności komunikacyjnej w analizowanych grupach (średnio 4,07 turystów; 4,02 odwiedzających jednodniowych). Dość wysokie oceny tego elementu produktu turystycznego mogą świadczyć o braku istotnych problemów z dojazdem do miasta.

Zdrowe miasto, w którym zachowane są walory przyrodnicze i krajobrazowe wykorzystywane do rozwoju funkcji uzdrowiskowej w celu poprawy warunków pracy i życia mieszkańców to cel, który można osiągnąć poprzez wspieranie i rozwijanie funkcji uzdrowiskowej poprzez lokalizację w aglomeracji gdańskiej oraz zachowanie cennych ekosystemów Sopotu i okolic Rozwój funkcji sanatoryjno-uzdrowiskowej to przede wszystkim świadczenie usług sanatoryjno-uzdrowiskowych z wykorzystaniem złóż słonej wody, właściwości morza i lasu oraz innych możliwości terapeutycznych. Z kolei dbałość o ekosystem przejawia się w: zarządzaniu terenami zielonymi, czystości wód powierzchniowych zgodnie z obowiązującymi normami, czystości powietrza i poziomie hałasu zgodnie z normami obowiązującymi dla uzdrowisk, ograniczaniu zanieczyszczenia środowiska odpadami oraz poprawie czystość miasta.

Porównując te cele ze stosunkowo niską oceną zwiedzających za czystość środowiska (średnia 3,40) i częstym doborem takich elementów jak: zaniedbanie czystości morza (34,60%), tłok (29,70%), czystość morza. miasta (19, 25%) czy hałasu (16,45%), które obniżają atrakcyjność turystyczną, można powiedzieć, że ekorozwój jest słabym punktem produktu turystycznego Sopotu i wymaga działań w tym zakresie. Dodatkowo wiedzę kupujących można uzupełnić wynikami badań środowiskowych w Sopocie, które wskazują na zanieczyszczenie wody przez paciorkowce kałowe oraz duży rozkwit sinic w lipcu 2001 roku, co spowodowało zamknięcie plaż na tydzień, poważne zanieczyszczenie powietrza w drogi krajowe, przekraczające dopuszczalny poziom hałasu w transporcie.


[1] Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego…, op. cit., s. 127.

[2] Sopot. Plan Strategiczny…, op. cit., s. 8.

Atrakcje turystyczne Syrii

5/5 - (9 votes)

Syria, choć obecnie jest państwem często kojarzonym z konfliktami i niepokojami politycznymi, posiada bogatą historię i dziedzictwo kulturowe, które czyni ją jednym z najważniejszych miejsc na mapie turystycznej Bliskiego Wschodu. Zanim konflikt rozpoczął się w 2011 roku, Syria przyciągała rocznie miliony turystów, którzy przybywali, aby podziwiać jej starożytne miasta, zabytki i krajobrazy.

Jednym z najważniejszych miejsc, które przyciągało turystów z całego świata, jest Damaszek, stolica Syrii. Uważany za jeden z najstarszych nieprzerwanie zamieszkanych miast na świecie, Damaszek zachwyca wiekowymi meczetami, sukiem i zabytkowymi domami. W centrum miasta wyróżnia się Wielki Meczet Umajjadów, jeden z najważniejszych i najstarszych meczetów islamskich. Jego dziedziniec, mozaiki i wieże minaretów świadczą o wspaniałej historii i kulturze islamskiej.

Aleppo, drugie co do wielkości miasto Syrii, również kryje w sobie wiele atrakcji. Choć wiele z nich zostało poważnie uszkodzonych w wyniku konfliktu, przed wojną miasto to było domem dla jednego z największych i najstarszych suków na świecie. Labirynt uliczek oferował wszystko, od przypraw i tkanin po rękodzieło i biżuterię.

Poza miastami, Syria jest również domem dla wielu ważnych stanowisk archeologicznych. Palmyra, starożytne miasto położone w środkowej Syrii, było kiedyś ważnym miastem na jedwabnym szlaku i jest znane z imponujących ruin, w tym świątyni Bela i kolumnady. Krack des Chevaliers to z kolei jeden z najlepiej zachowanych średniowiecznych zamków krzyżackich na świecie, położony na zachodzie Syrii.

Równie ważne są starożytne miasta Bosra i Ebla. Bosra, znana z dobrze zachowanego rzymskiego teatru, był kiedyś stolicą prowincji rzymskiej w Syrii. Ebla, z kolei, to starożytne miasto, które było jednym z ważniejszych ośrodków handlowych i kulturalnych w regionie około 2500 lat p.n.e.

Syria jest również domem dla wielu miejsc o znaczeniu religijnym. W miejscowości Ma’lula znajduje się jeden z nielicznych klasztorów, w którym do dziś odprawiane są nabożeństwa w języku aramejskim, języku, którym mówił Jezus Chrystus. W Syrii znajduje się także wiele ważnych miejsc pielgrzymkowych dla muzułmanów, w tym grobowce proroków i świętych.

Krajobraz Syrii jest równie różnorodny jak jej dziedzictwo kulturowe. Od pustyni w środkowej i wschodniej części kraju, przez góry na zachodzie, po żyzne doliny wzdłuż rzeki Eufrat, Syria oferuje różnorodność, która może zadowolić każdego podróżnika.

Zwyczaje i tradycje Syryjczyków odzwierciedlają głęboko zakorzenioną historię i kulturę tego narodu. Kultura Syrii jest wynikiem wpływów wielu cywilizacji, które przez wieki przewijały się przez jej terytorium, tworząc unikalne połączenie tradycji i praktyk.

Jednym z najbardziej charakterystycznych aspektów kultury syryjskiej jest jej gościnność. Syryjczycy są znani z tego, że traktują gości z najwyższym szacunkiem, oferując im najlepsze, co mają w domu. Nawiedzenie czyjegoś domu jest często okazją do świętowania, a gość jest traktowany jak członek rodziny. Tradycyjnie podaje się herbatę lub kawę wraz z lokalnymi przekąskami, a w wielu przypadkach nawet pełne posiłki.

Kuchnia syryjska, będąca częścią większej tradycji kulinarnych Bliskiego Wschodu, odgrywa ważną rolę w życiu codziennym. Charakteryzuje się użyciem dużej ilości przypraw, zwłaszcza kminu rzymskiego, sumaku czy sezamu. Falafel, hummus, tabbouleh i kebab to tylko niektóre z dań, które stały się popularne na całym świecie. Posiłki często są spożywane wspólnie, w dużej rodzinnej grupie, gdzie dzielenie się jedzeniem jest ważnym rytuałem.

W Syrii szczególną wagę przywiązuje się do rodzinnych więzi. Rodzina jest podstawową jednostką społeczną i źródłem wsparcia dla jej członków. Wielopokoleniowe rodziny mieszkają często razem, a decyzje dotyczące ważnych aspektów życia, takich jak małżeństwo czy edukacja, są podejmowane wspólnie.

W kontekście religii, większość Syryjczyków to muzułmanie, głównie sunnici. Istnieje jednak również znacząca mniejszość chrześcijan oraz innych wyznań, takich jak druzowie czy alawici. Te różnorodne tradycje religijne przeplatają się w życiu codziennym, a święta i rytuały religijne odgrywają ważną rolę w kalendarzu społecznym.

W Syrii bardzo ważna jest również muzyka i taniec. Tradycyjna muzyka syryjska łączy wpływy arabskie, kurdyjskie i ormiańskie. Instrumenty takie jak oud (rodzaj lutni) czy qanun (strunowy instrument klawiszowy) są popularne w tradycyjnych występach. Taniec dabke, popularny w wielu krajach Lewantu, jest często prezentowany podczas świąt i innych ważnych okazji.

Mydło alepskie to jedno z najstarszych mydeł na świecie, pochodzące z miasta Aleppo w Syrii. Jego produkcja i zwyczaje z nim związane odzwierciedlają wiekowe tradycje i umiejętności syryjskiego rzemiosła.

Podstawowymi składnikami mydła alepskiego są oliwa z oliwek, olej z laurowych jagód oraz sólka. Tradycyjne metody produkcji mydła polegają na mieszaninie tych składników w dużych kotłach, a następnie gotowaniu mieszanki przez kilka dni. Po tym czasie gorąca masa mydlana jest rozlewana na dużą powierzchnię – zwykle na podłogę wyłożoną kamieniem lub marmurem – gdzie zastyga do jednolitej warstwy.

Kiedy mydło zastygnie, ale jest jeszcze miękkie, artyści mydlarscy dzielą je na kształtne kawałki, używając specjalnych noży lub szablonów. Każdy kawałek jest następnie pieczętowany rodowym znakiem producenta, co jest ważnym symbolem jakości i tradycji. Po uformowaniu, mydło jest układane w wieżach, aby przeschnąć. Proces suszenia może trwać nawet kilka miesięcy.

Jednym z unikalnych zwyczajów związanych z produkcją mydła alepskiego jest rodzinna tradycja jego tworzenia. Wiele rodzin w Aleppo specjalizuje się w produkcji mydła od pokoleń, przekazując tajemnice rzemiosła z ojca na syna. Te rodzinne warsztaty często gromadzą się w specyficznych dzielnicach miasta, tworząc lokalne „centra mydlarskie”.

Poza aspektem produkcji, mydło alepskie stało się również ważnym elementem kultury darów i obdarowywania. Ze względu na swoje właściwości pielęgnacyjne i lecznicze, jest często podarowywane jako prezent przy różnorodnych okazjach, takich jak narodziny, wesela czy święta religijne. Tradycyjnie, mydło jest też częścią posagu panny młodej, symbolizując czystość i nowy początek.

Kultura mydlarska w Syrii odzwierciedla głęboką więź z tradycją i przeszłością narodu. Chociaż konflikt w Syrii wpłynął na produkcję i dystrybucję mydła alepskiego, wielu rzemieślników dąży do odbudowy tej ważnej tradycji, zarówno dla zachowania dziedzictwa kulturowego, jak i dla wsparcia lokalnej gospodarki. Współczesne metody i innowacje są łączone z tradycyjnymi technikami, aby zapewnić przetrwanie tej starożytnej sztuki dla przyszłych pokoleń.

Jednym z najbardziej uroczych i symbolicznych zwyczajów związanych z małżeństwem jest wręczanie mydła jako część posagu panny młodej. Posag to zbiór przedmiotów gospodarstwa domowego i prezentów, które rodzina panny młodej przygotowuje na jej nowe życie w roli żony. Mydło, w tym kontekście, reprezentuje czystość, nieskazitelność i świeży początek w życiu małżeńskim. Ponadto, jego lecznicze i pielęgnacyjne właściwości symbolizują troskę i dbałość o zdrowie i dobrostan rodziny.

W niektórych kulturach istnieje także zwyczaj mycia rąk lub stóp panny młodej mydłem podczas przedmałżeńskich rytuałów. To symboliczne oczyszczenie służy jako rytuał przejścia, przygotowując pannę młodą do roli żony i matki. Akcentuje się w ten sposób przemianę z dziewczyny w kobietę, gotową do podjęcia nowych obowiązków w życiu małżeńskim.

Mydło alepskie, ze względu na swoje wyjątkowe i cenione właściwości, jest często wybierane jako prezent dla gości weselnych. Takie upominki są symbolem wdzięczności za obecność na uroczystości oraz życzeniem zdrowia i pomyślności.

Ponadto, w niektórych społecznościach istnieje zwyczaj wspólnego mycia się nowożeńców mydłem alepskim po ceremonii zaślubin. Wierzy się, że taki rytuał wzmocni więź między małżonkami, oczyszcza ich z negatywnych energii i przygotowuje do wspólnego życia w harmonii.

Mydło, a w szczególności tradycyjne mydło alepskie, ma głęboko zakorzenione znaczenie w kulturze i zwyczajach związanych z małżeństwem na Bliskim Wschodzie. Jego symboliczne i praktyczne zastosowanie odzwierciedla wartości takie jak czystość, dbałość, ochrona i odnowa, które są fundamentalne w kontekście życia małżeńskiego.

Mimo że wojna w Syrii wpłynęła na wiele aspektów życia codziennego, tradycje i zwyczaje Syryjczyków pozostają żywe. Wielu Syryjczyków, zarówno w kraju, jak i na emigracji, dąży do zachowania i przekazywania swojego kulturowego dziedzictwa młodszym pokoleniom, podkreślając siłę i wytrwałość narodu syryjskiego w obliczu przeciwności.

Mimo obecnych wyzwań i konfliktów, Syria pozostaje krajem o niezwykle bogatym dziedzictwie kulturowym i historycznym. Jej zabytki, miasta i krajobrazy świadczą o wielowiekowej historii, która wpłynęła na kształtowanie cywilizacji na Bliskim Wschodzie i w całym świecie.

Czynniki korzystne i negatywne wpływające na obecny poziom kajakarstwa w Polsce

5/5 - (5 votes)

drugi rozdział pracy licencjackiej

Możliwość uprawiania turystyki kajakowej jak również innych form turystyki wodnej, uwarunkowane jest występowaniem wód powierzchniowych: rzek, jezior, sztucznych zbiorników. Polska jest krajem o stosunkowo dobrze rozwiniętej sieci wód nadających się do uprawiania turystyki wodnej, co więcej, można zdobyć się na stwierdzenie, iż wody naszego kraju dzięki swoim walorom przyrodniczym są rajem dla uprawiających turystykę wodną. Dzięki aktywnej działalności PZK, PTTK jak i innych, lokalnych organizacji, skupiających ludzi zajmujących się aktywizacją kajakarstwa, informacja o turystyce kajakowej dociera do szerszego grona turystów w kraju jak i zagranicą, stowarzyszenia podejmują również wszelkiego rodzaju działania mające na celu poprawianie i ulepszanie tras wędrówek kajakowych. Niestety mankamentem organizacji i stowarzyszeń jest niski budżet, jakim dysponują, co ma odbicie w wielu aspektach. Niewielki dotacje ze strony państwa uniemożliwiają podejmowanie wielu, często koniecznych inwestycji związanych z rozwojem turystyki kajakowej.

Czynniki sprzyjające rozwojowi turystyki kajakowej

Pływać kajakiem można wszędzie, gdyż Polska należy do krajów posiadających niezwykle rozwiniętą i bogato zróżnicowana sieć wodną. Wiele jezior łączą lokalne cieki wodne, pływanie, po których możliwe jest tylko dzięki specyficznej konstrukcji kajaka, umożliwiającej dotarcie wszędzie tam, gdzie łódź wiosłowa, a tym bardziej żaglowa nigdy się nie zmieszczą. Mieszkańcy południowej części Polski, są nieco w gorszej sytuacji, bo nie ma w bliskim sąsiedztwie rzek nadających się do spokojnego, „szuwarowego” pływania, a pływanie po górskich rzekach wymaga znacznej niekiedy wprawy i dużych umiejętności. Tym nie mniej i w terenach górskich możemy w wielu miejscach uczyć się podstaw kajakarstwa ze względu na coraz większą liczbę sztucznych zbiorników wodnych. Na pięknie usytuowanych, często leżących wśród wysokich wzgórz zalewach: Solińskim, Klimkowskim, Czorsztyńskim, Rożnowskim, Żywieckim, Otmuchowskim, Leśniańskim, Rybnickim, Turawskim i szeregu innych.

W ostatnich latach stan środowiska wodnego na nizinach uległ znacznej poprawie. Buduje się coraz więcej oczyszczalni i nie wolno już zrzucać ścieków byle jak i byle gdzie. Powstało kilka parków narodowych chroniących specyficzne dla całego kraju środowiska wód płynących. Niektóre szlaki wodne regionu pojezierzy są zagospodarowane, oznakowane i przygotowane do przyjęcia latem większej liczby uczestników. Prócz wynajęcia sprzętu pływającego można tam wykupić cały pakiet usług towarzyszących związanych z trasa spływu np. noclegi, wyżywienie, przewodnik. W dużym stopniu poprawia się także świadomość społeczeństwa o korzystnym wpływie aktywności ruchowej dla organizmu, a turystyka kajakowa jako jedna z alternatyw aktywnego wypoczynku dzięki temu, nabiera coraz większego rozgłosu i popularności.

Polskie rzeki i jeziora – idealnymi trasami wędrówek kajakowych

Podstawowym atutem wyróżniającym polskie rzeki od rzek wielu innych krajów europejskich jest ich nieuregulowany przebieg. Dziewicze rzeki i jeziora naszego kraju przyciągają jak magnes wielu pasjonatów turystyki kajakowej i żeglarskiej. Atrakcyjność naszych rzek zwiększyła się szczególnie w ostatnich latach, dzięki podejmowanym działaniom prowadzących do oczyszczania polskich wód.

Ogólna długość 159 ważniejszych rzek wynosi 19,9 tys. km. Rzeki południowej Polski, przepływają przez tereny górskie i wyżynne, mają szybki nurt i znaczny spadek, w środkowych obszarach kraju charakteryzują się przepływem wolnym i spokojnym, w rejonach północnych, w morenowym krajobrazie pojezierzy znów się ożywia. Jezior o powierzchni powyżej 1 ha mamy w kraju 9296, a ich łączna powierzchnia wynosi 3169,3 km kw.

Jeziora położone są przede wszystkim w północnej części Polski, gdzie na Pojezierzu Pomorskim i Pojezierzu Mazurskim znajduje się 81% powierzchni wszystkich jezior kraju.

Większość stanowią wąskie i długie jeziora rynnowe, często występują w układzie połączonych ciągów. Przeważają jeziora niewielkie – połowa ogólnej liczby jezior nie przekracza powierzchni ponad 5 ha. Największymi jeziorami o powierzchni ponad 5 tys. ha, są: Śniardwy, Mamry, Łepsko i Dąbie. Z punktu widzenia turystyki kajakowej największe znaczenie mają systemy jezior połączonych, występujące na pojezierzach.

Sztuczne zbiorniki wodne są usytuowane w południowych i środkowych obszarach Polski, rekompensując w pewnym stopniu brak jezior naturalnych. W niektórych rejonach akweny sztuczne stanowią jedyny rodzaj walorów dla turystyki wodnej w tym kajakowej. Zakładany rozwój retencji wodnej i realizacja zbiorników sztucznych stwarzają możliwość powiększenia potencjału walorów wodnych. Do pożądanych naturalnych cech szlaków i akwenów nadających się do uprawiania turystyki wodnej należą: czystość wód i powietrza, cisza, lesistość terenów nadbrzeżnych, wartość widokowa możliwie nie przekształconych krajobrazów naturalnych oraz dostępność brzegów. Poza tym szlaki wodne powinny mieć określone parametry techniczne ( głębokość i szerokość) umożliwiające przypływ kajaków. Zagospodarowanie szlaków wodnych przez przystosowanie turystyczne jest celowe dla ich sprawnego funkcjonowania.

W Polsce odnotowano 213 szlaków wodnych potencjalnie przydatnych do turystyki kajakowej. Ich łączna długość wynosi 15 393 km[1]. Szlaki te są bardzo zróżnicowane pod względem warunków spławności, długości spływu i walorów krajobrazowych najbliższego otoczenia. Ze względu na to zróżnicowanie dokonano klasyfikacji szlaków na podstawie dwóch kryteriów: atrakcyjności turystycznej oraz przydatności turystycznej.

Atrakcyjność turystyczna szlaków jest określona w trzech grupach walorów: międzynarodowych, ogólnokrajowych, regionalnych. Kryteria wartościujące są głównie oparte na szacunkowej ocenie walorów naturalnych środowiska przyrodniczego. Według tego kryterium, szlaki kajakowe podzielono na cztery grupy:

  • szlaki o wybitnym znaczeniu,
  • szlaki o bardzo dużym znaczeniu,
  • szlaki o dużym znaczeniu,
  • pozostałe szlaki o mniejszym znaczeniu[2].

Podstawowymi kryteriami tej klasyfikacji były właściwości spławności szlaku, w szczególności szerokość koryta rzecznego, głębokość, prędkość nurtu, urozmaicenie biegu rzeki, utrudnienia i ograniczenia spławności, tu brano pod uwagę przeszkody podwodne i nawodne utrudniające spływ, liczbę i długość niezbędnych przenosek i holowania kajaków, właściwości morfologiczne stref brzegowych, walory krajobrazowe i lesistość najbliższego otoczenia szlaków, charakter zabudowy szlaku wodnego i istniejące obiekty hydrotechniczne, inni użytkownicy szlaku wodnego (żegluga śródlądowa pasażerska i towarowa oraz raczej marginalny spław drewna), gęstość zaludnienia i zabudowy najbliższego otoczenia szlaku, walory krajoznawcze środowiska przyrodniczego i kulturowego na szlaku lub w jego najbliższym sąsiedztwie. Klasyfikację tę oparto w dużej mierze na oszacowaniu walorów środowiska przyrodniczego i kulturowego szlaków opisanych w przewodnikach turystycznych, na doświadczeniach turystów wodniaków i własnych oraz wnioskach Polskiego Związku Kajakowego i komisji Turystyki Kajakowej PTTK.

Do szlaków o wybitnym znaczeniu zaliczono szlaki o najwyższej, rzadko spotykanej w Europie skali walorów, jak: Dunajca, Krutyni, czarnej Hańczy, Brdy. Szlaki te odznaczają się najwyższymi walorami spławności i walorami krajobrazowymi. Często przebiegają przez obszary o walorach przyrodniczo-wypoczynkowych. Ze względu na swoją atrakcyjność szlaki te mogą być i często już są przedmiotem zainteresowania turystów nie tylko krajowych, lecz również zagranicznych.

Ogółem na terenie kraju wyznaczono 14 szlaków o wybitnym znaczeniu, o łącznej długości 1,44 tys. km, w tym trzy szlaki górskiej strefy krajobrazowej tzn. Dunajca, Popradu i Sanu o łącznej długości 282 km. Pozostałe szlaki znajdują się na pojeziernej strefie krajobrazowej, często przebiegają przez liczne jeziora, a z racji pokonywania znacznych różnic poziomów odznaczają się wartkim nurtem.

Szlaki kajakowe o bardzo dużym znaczeniu odznaczają się bardzo wysokimi walorami krajobrazowymi. Nie są tak atrakcyjne, jak wyżej opisane, niemniej większość spośród nich już teraz cieszy się dużą popularnością wśród polskich kajakarzy. Charakteryzują się one różnym stopniem trudności i uciążliwości. Często są to szlaki kilkudziesięciokilometrowe i dłuższe, pozwalające na odbywanie wielodniowych wędrówek wodnych. Wiele spośród nich ma naturalne połączenia i tworzy swoiste systemy szlaków wodnych. Ogółem na obszarze kraju wyznaczono 73 szlaki kajakowe o bardzo dużym znaczeniu, o łącznej długości około 7,2 tys. km, w tym:

  • w górskiej strefie krajobrazowej 7 szlaków o łącznej długości 780 km
  • w nizinnej strefie krajobrazowej 20 szlaków o długości 3403 km, odznaczających się mniejszymi walorami krajobrazowymi, lecz zasobnych w wodę, co wpływa na ich dobrą spławność
  • w pojeziernej strefie krajobrazowej 47 szlaków o długości 3060 km (łącznie z tymi, które biorą początek w strefie pojeziernej, lecz uchodzą bezpośrednio do Bałtyku).

Kolejna wyodrębniona grupa szlaków to szlaki o dużym znaczeniu, mają one znacznie gorsze od poprzednich warunki spławności. Na dużych rzekach wynika to z licznych budowli hydrotechnicznych i dużego ruchu statków żeglugi śródlądowej. Ponadto większość szlaków o dużym znaczeniu cechują mało atrakcyjne walory krajoznawcze. Wyjątkiem są tzw. szlaki boczne, dochodzące do szlaków o większym znaczeniu, lub łącznikowe – umożliwiające przepłyniecie z jednego szlaku na drugi, same w sobie mało atrakcyjne, lecz często ważne przy dłuższych wędrówkach kajakowych. Są wśród nich również szlaki atrakcyjne, lecz krótkie, dające możliwość odbywania jedno-dwudniowych wędrówek. W większości przypadków szlaki te są obecnie lub mogą być w przyszłości wykorzystywane przez turystów z najbliższej okolicy. Mają one niebagatelne znaczenie dla wypoczynku cotygodniowego, zwłaszcza na obszarach, gdzie nie ma szlaków bardziej atrakcyjnych. W takim przypadku istotna jest również niewielka odległość od miejsca rozpoczęcia i zakończenia spływu. Ogółem na obszarze kraju wyznaczono 84 szlaki kajakowe o dużym znaczeniu, ich łączna długość wynosi około 5,6 tys. km, w tym:

  • 9 szlaków w górskiej strefie krajobrazowej, o łącznej długości 740 km,
  • 51 szlaków o nizinnej strefie krajobrazowej, o łącznej długości 3897 km,
  • 30 szlaków w pojeziernej strefie krajobrazowej, o łącznej długości 1100 km,
  • 4 szlaki (136 km) rozpoczynające się w pojeziernej strefie krajobrazowej, lecz prowadzące bezpośrednio do Morza Bałtyckiego.

Pozostałe szlaki zostały zakwalifikowane do grupy szlaków najmniej atrakcyjnych i są to szlaki mało zasobne w wodę, z trudnymi warunkami spływu, odznaczają się przeciętnymi walorami krajobrazowymi. Większość spośród nich pozwala na odbycie jedno-dwudniowej wędrówki w kajaku. Niektóre są częścią większego systemu szlaków kajakowych, co pozwala bardziej doświadczonym turystom na odbywanie wędrówek po szlakach mało uczęszczanych. Generalnie na obszarze Polski wyznaczono 42 takie szlaki o łącznej długości około 1,13 tys. km, znajdują się one właściwie we wszystkich strefach krajobrazowych.

Drugim kryterium klasyfikacji jest przydatność turystyczna szlaków z punktu widzenia masowości ruchu. Każdy ze szlaków oceniono ze względu na jego przydatność do wędrówek masowych, w mniejszych grupach i wędrówek indywidualnych. Pozwoliło to podzielić wszystkie szlaki kajakowe na dwie grupy:

  • szlaki przydatne do wędrówek masowych, w mniejszych grupach i wędrówek indywidualnych,
  • szlaki przydatne wyłącznie do wędrówek w mniejszych grupach i wędrówek indywidualnych.

Podstawą przeprowadzenia klasyfikacji była ocena warunków spławności szlaków, tj. stopień trudności i uciążliwości, w tym głównie liczba i rodzaj przeszkód, liczba i długość przenosek, następnie zaś ocena stref brzegowych szlaków pod względem możliwości organizacji pól biwakowych w określonych odstępach oraz chłonności. Ponadto uwzględniono rygory ochrony środowiska przyrodniczego rozciągnięte na obszary i akweny, przez które przechodzi szlak kajakowy. W wyniku analiz stwierdzono, że z ogólnej liczby 213 szlaków potencjalnie przydatnych do turystyki kajakowej tylko 81, o łącznej długości około 8, 37 tys. km, jest przydatnych do wędrówek masowych, a pozostałe 132, o łącznej długości 7,02 tys. km – wyłącznie dla mniejszych grup i wędrówek indywidualnych.

Płynąc polskimi rzekami i jeziorami, można z bliska obserwować i poznawać różnorodną wodną florę i faunę. Rośliny wodne to przede wszystkim fitoplankton.

Uwagę turystów przyciągają jednak głównie wyżej zorganizowane rośliny. Pojawiają się one tutaj w kilku strefach. Najbardziej zewnętrzny pas jezior i rzek to strefa roślin błotnych: mchów, turzyc, czermieni błotnej, babki wodnej czy niezapominajek i jaskrów. Druga, to strefa oczeretów – roślin z dolna częścią łodygi w wodzie, a górną nad jej lustrem. W oczeretach najczęściej spotyka się trzcinę, sitowie jeziorne, pałki, tatarak. Następna strefa to strefa pływających roślin kwiatowych, jak np. grzybień biały, grążel żółty, rolestnica pływająca. Kolejna grupa roślin, to rośliny o liściach zanurzonych, których tylko kwiaty wyrastają ponad lustro wody. Do takich należą m. in. moczarka kanadyjska, różne rdestnice, wywłócznik kłosowy. Najczęściej spotykanymi na trasie zwierzętami są bobry, wydry, piżmaki i oczywiście gro mniejszych, przeróżnych stworzeń jak ryby, żaby, żmije, ślimaki itd. Obfitość różnorodnych form życia, świadczy o naturalności środowiska wielu jeszcze rejonów naszego kraju, co dla turystów mieszkających w dużych miastach, a szczególnie turystów zagranicznych zurbanizowanych państw jest czymś niespotykanym w ich codzienny otoczeniu, przez co stanowi olbrzymią atrakcję, a często stanowi cel wypraw[3].


[1] K. Klementowski: Możliwości uprawiania turystyki kajakowej w Polsce. „Problemy Turystyki” 1995, nr 1/2,   s. 74.

[2] (jw., s. 75)

[3] A. Gordon, A.Świątecki, W. Wandowicz:Cudze chwalicie…Wybrane elementy geografii turystycznej Polski. Agencja Wydawniczo-Reklamowa „Dino”, Warszawa 1994, s.104-105.

Kajakowe szlaki turystyczne w Polsce

5/5 - (3 votes)

z części praktycznej pracy licencjackiej

Do najatrakcyjniejszych szlaków w Polsce tych znanych i mniej znanych należą trasy omówione poniżej.

  • Szlak Rospudy.

 Rospuda zwana była dawniej, w zależności od miejsca przepływu Dowspudą, Kamienną lub Filipówką. Pod względem hydrologicznym rzeka stanowi część Netty. Swój początek bierze z Jeziora Czarnego, by po przepłynięciu kilku jezior ujść do jeziora Necko w Augustowie, skąd dalej wypływa już jako Netta. Rzeka prezentuje różne oblicza. Na początku przepływa przez Pojezierze Suwalskie z urozmaiconym polodowcowym krajobrazem, który nadaje temu odcinkowi specyficzny charakter. Liczne pagórki moreny czołowej, jeziora typu rynnowego oraz równiny sandrowe występują aż do bram Puszczy Augustowskiej. Bardzo charakterystyczny jest również klimat tych okolic. Pojezierze Suwalskie, znane w Polsce jako biegun zimna, posiada cechy klimatu kontynentalnego. Średnia temperatura roczna wynosi ok. 7oC. Kajakarze mogą wyraźnie odczuć chłód sierpniowych nocy. Rospuda, najpierw mała i wąska, wijąca się wśród trzcin i podmokłych terenów, dalej przybiera formę górskiego potoku, z szybkim nurtem. Mieliznami i kamieniami, obfitującą w wiele powalonych drzew. Wpływając do królestwa Puszczy Augustowskiej, rzeka rozszerza się, a przed ujściem do jeziora Necko nurt staje się spokojniejszy. Następnie, pokonując teren z duża ilością traw, trzcin i szuwarów, w otoczeniu lasów, Rospuda prowadzi do Augustowa. W końcu zmienia się w rzekę typowo nizinną, meandrującą wśród łąk i zabagnionych brzegów porośniętych szuwarami, i znajduje swoje ujście w Biebrzy.

Spływ Rospudą jest bardzo atrakcyjny ze względów przyrodniczych, szczególnie na odcinku prowadzącym przez Puszczę Augustowską. Rzeka penetruje ogromny, zwarty kompleks leśny, z licznymi uroczyskami, ukazując najpiękniejsze zakątki puszczy.

Atrakcją dla kajakarzy jest obserwowanie bogatego świata zwierząt i roślin. W puszczy licznie występują sarny, dziki, jelenie, wilki i lisy a ptaki reprezentowane są przez głuszca, cietrzewia, bielika, bociana czarnego i oczywiście wszechobecne łabędzie.

Na szlaku Rospudy jest również kilka atrakcji antropogenicznych. Warto obejrzeć pałac Paca w Dowspudzie, dawne miasta Filipów i Bakałarzewo, interesujące jest także stanowisko archeologiczne w pobliżu Matłaka, ze śladami najstarszego osadnictwa na Suwalszczyźnie, pochodzącymi z epoki kamiennej, a dokładniej z mezolitu (7500 – 4000 r. p.n.e.) i neolitu (4000 – 1500 r. p.n.e.)[1].

Szlak Rospudy rozpoczyna się na Jeziorze Rospuda a kończy się w Augustowie. Wiedzie on niedaleko takich miejscowości jak m.in.: Filipów, Bakałarzewo, Małe Raczki,, Raczki, Dowspudy. Pokonując kolejne zakola, płynąc wśród morenowych wzgórz, omijając przeszkody, które traktowane są przez doświadczonych wodniaków raczej jako atrakcja szlaku, można obserwować drugie oblicze rzeki. Nieopanowana jeszcze przez masy turystów Rospuda zachowała swój dawny charakter. Cisza i spokój, brak stanic wodnych, życzliwość i zainteresowanie miejscowej ludności – wszystko to sprawia, że spływ Rospudą jest ogromnym przeżyciem, pozostającym w pamięci.

  • Szlak Krutyni

Szlak wodny Krutyni, zwany także Krutyńską Strugą, rozpoczyna się na Pojezierzu Mrągowskim. Po pokonaniu Równiny Mazurskiej rzeka wpływa w piękny teren Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Krutynia jest jedną z najbardziej znanych i najpiękniejszych nizinnych rzek w Polsce, jej cechą charakterystyczną jest ogromna różnorodność i zmienność mijanych krajobrazów. Początkowo mijając kolejne jeziora, Krutynia płynie wśród morenowych wzniesień, dalej – po równinie sandrowej, porośniętej rozległymi lasami Puszczy Piskiej. Rzeka wielokrotnie zmienia kierunek biegu z północnego na południowy, ukazując coraz to nowe zakątki. Mija wioski, meandrując wśród podmokłych lasów i łąk. Szlak prowadzi w dużej części przez teren Mazurskiego Parku Krajobrazowego i obszar kilku rezerwatów, co stwarza niepowtarzalną możliwość obserwacji bogatej flory i fauny. Przeważające lasy sosnowe Puszczy Piskiej czy lasy olchowe przy jeziorach i rzekach zamieszkuje wiele gatunków zwierząt. Ssaki reprezentowane są przez jelenie, łosie, wilki, dziki, rysie, bobry i wydry. Szybujące bieliki, orliki krzykliwe czy puchacze, bociany czarne, żurawie i zimorodki są przedstawicielami występujących tu rzadkich gatunków ptaków. Ciekawostką jest także spotykany jedynie na Mazurach żółw błotny.

Szlak wodny Krutyni to w istocie ciąg jezior połączonych strugami. Najatrakcyjniejszy jego odcinek rozciąga się pomiędzy miejscowościami Sorkwity i Iznota. Krutynia przybiera tutaj różne nazwy, zmieniające się po wypłynięciu rzeki z kolejnych jezior, m.in.: Sobiepanka (za jeziorem Lampasz), Grabówka (za jeziorem Kujno), Dąbrówka (za jeziorem Białym), Gancka Struga (za jeziorem Gant), Babiecka Struga (od połączenia z Babiętą), Zyzdrojowa Struga (za jeziorem Zyzdrój Mały), Spychowska Struga (za jeziorem Spychowskim), Czarna Struga (za jeziorem Gardyńskim)[2].

Od rezerwatu „Krutynia” zaczyna się najdłuższy odcinek rzeczny na szlaku wodnym. Rzeka, wypływając z jeziora Krutyńskiego płynie malowniczo wzdłuż mazurskich wiosek, takich jak: Krutyń, Wojnowo z klasztorem Staroobrzędowców czy Ukta. Na tym odcinku rzeka ukazuje swoja różnorodność i piękno.

W pełni sezonu na tej popularnej rzece można spotkać liczne rzesze turystów krajowych i zagranicznych. Nie tylko walory krajoznawczo – przyrodnicze, ale także rozbudowana infrastruktura przyciąga na ten atrakcyjny szlak ludzi uprawiających turystykę wodną. Pięknie położone stanice wodne, pola namiotowe i pensjonaty oferują różnorodne miejsca noclegowe, a w licznych restauracjach można delektować się mazurskimi specjałami. Poza tym szlak Krutyni jest jedynym w Polsce z tak dużą ilością wypożyczalni sprzętu pływającego. Stwarza to doskonałe warunki dla uprawiających turystykę kajakową. Wynajęcie, odbiór i transport kajaka z dowolnego miejsca nie stanowi większego problemu.

Trasa kajakowa jest łatwa, tylko gdzieniegdzie występują przeszkody w postaci płycizn, nisko zwisających konarów drzew czy kamienistego dna. Siedem stałych przenosek nie stwarza większych trudności – konieczność przeniesienia kajaka jest tutaj raczej urozmaiceniem niż utrudnieniem. Nurt jest spokojny, możliwe staje się płyniecie w górę rzeki, a liczne zmuszające czasami do silniejszego wiosłowania czynią trasę bardziej atrakcyjną. Spływ Krutynia można polecić każdemu, bez względu na stopień jego kajakowego zaawansowania. Szlak, ze względu na swoją dostępność i nieuciążliwość polecany jest jako „wstęp” do turystyki kajakowej. 

  • Szlak Brdy i Zbyrzycy

Brda zaliczana jest do najpiękniejszych szlaków wodnych w Polsce i Europie.

Ma 43 bezpośrednie dopływy i mija 19 jezior. Wypływa z jeziora Smołowego, w środkowej części Pojezierza Bytowskiego, w odległości kilku kilometrów na wschód od Miastka, kończy natomiast swój bieg w Bydgoszczy, gdzie w dzielnicy Brdyujście wpada do Wisły. Uprawianie kajakarstwa możliwe jest na Brdzie na długości 233 km, już od jeziora Pietrzykowskiego Dużego, niedaleko Miastka, chociaż na początkowym odcinku rzeka jest dość rzadko uczęszczana. Niezwykle urozmaicony, kręty bieg szlaku wodnego, rozległe lasy, malownicze jeziora, pierwotna przyroda i liczne boczne szlaki od lat ściągają na Brdę wielu turystów wodnych.

Górny bieg Brdy to dziewiczy potok płynący przez zwarty, mało zasiedlony kompleks leśny. Ten odcinek rzeki, choć bardzo malowniczy, jest dla kajakarzy dość uciążliwy. Przy niskich stanach wody mogą wystąpić płycizny, co sprawia, że kajak nierzadko trzeba holować. Poza tym liczne bobry skutecznie „pomagają” w wyrębie drzew, tarasując nimi rzekę. W tej okolicy ruch kajakowy jest znacznie mniejszy, a pola biwakowe bardziej spartańskie niż w środkowym i dolnym odcinku rzeki. Perełką jest rezerwat „Przytoń”, przez który rzeka przeciska się uparcie, pokonując różne przeszkody zalegające w korycie. Ten górny przełomowy odcinek Brdy wywiera na wodniakach duże wrażenie.

Od Nowej Brdy płynie się już prawie bez przeszkód, a koryto rzeki stopniowo się poszerza. Na północnych krańcach Pojezierza Krajeńskiego przepłynąć trzeba kilka jezior: Szczytno, Szczycienko, Krepsko i Końskie. Ich pokonanie jest prawdziwą harówka dla kajakarzy.

W środkowym odcinku Brda płynie początkowo ku wschodowi poprzez ciąg pięknych rynnowych jezior Równiny Charzykowskiej – to początek Borów Tucholskich z Zaborskim Parkiem Krajobrazowym oraz wydzielonym w jego części Parkiem Narodowym „Bory Tucholskie”. Ciekawy bieg rzeki, liczne jeziora, zróżnicowany krajobraz i czysta woda są magnesem przyciągającym turystów. Do jeziora Witoczno wpada od północy dostępna dla kajaków rzeka Zbyrzyca, tocząca wodę z ponad dwudziestu pięknych, kaszubskich jezior. Poniżej Męcikału, już na terenia Borów Tucholskich, kajakarze napotykają na jedyną przeszkodę.

Jest nią zapora w Mylofie, kierująca część wód rzeki do Wielkiego Kanału Brdy – imponującej budowli hydrotechnicznej z połowy XIX wieku. Kanał ten, poprowadzony równolegle do Brdy, miejscami po akweduktach, ponad kilkoma jej dopływami, może być alternatywnym szlakiem kajakowym dla spływających Brdą[3].

Tucholski Park Krajobrazowy wraz z rezerwatem „Dolina Rzeki Brdy” to główna atrakcja przełomowego odcinka rzeki. Spiętrzona Brda w dolnym biegu tworzy malownicze, 30-kilometrowej długości rozlewisko jeziora Koronowskiego, najpiękniejszego i największego na całym szlaku rzeki. Jezioro to charakteryzuje się niezwykle urozmaiconą linia brzegową z licznymi głębokimi zatokami i jest otoczone niemal ze wszystkich stron lasami.

Bydgoski odcinek rzeki jest równie atrakcyjny. Bydgoszcz leży nad Brda i Wisłą, starym i nowym Kanałem Bydgoskim. Jest tu tor slalomowy do kajakarstwa górskiego, usytuowany w centrum miasta, w cieniu gotyckiego kościoła farnego, między zabytkowymi śluzami Wyspy Młyńskiej.

Końcowy żeglowny odcinek Brdy stanowi fragment drogi wodnej łączącej Wisłę z Notecią przez Kanał Bydgoski. Wycieczkę można, zatem przedłużyć, spływając dalej Wisłą lub Notecią, bądź też – poprzez Górny Kanał Noteci, jezioro Gopło i Kanał Ślesiński – Wartą.

Brda jest szlakiem łatwym, dostępnym dla początkujących turystów, nieco uciążliwym jedynie w górnym biegu. Na przepłynięcie całego szlaku potrzeba, co najmniej 10 dni, jednak ze względu na możliwość odbijania od głównego nurtu warto poświęcić na spływ nawet 2-3 tygodnie. Brda należy do najlepiej zagospodarowanych szlaków kajakowych w Polsce, a dzięki dobremu systemowi oznakowania rzeki kajakarze czują się bezpieczni i nawet bez mapy doskonale orientują się w terenie.

Rzeka Zbyrzyca to prawy dopływ Brdy, płynnie przez Równinę Charzykowską na obszarze Zaborskiego Parku Krajobrazowego. Kajakarze bardzo chętnie odwiedzają ten najpiękniejszy z dopływów Brdy ze względu na malowniczą i urozmaiconą trasę spływu, prawie na całej długości wiodącą przez lasy. Szlak wodny – łatwy, choć uciążliwy w górnym biegu – na najczęściej odwiedzanym odcinku od Leśna do Swornychgaci został oznakowany.

Górna Zbyrzyca – wąska, niepokorna rzeczka – przepływa przez kilka jezior: Wielkie Sarnowicze, Somińskie, Kruszyńskie, Parzyn. Kajakarzy czeka tu kilka przenosek przy młynach, jazach czy tartakach. I rzeka, i jej otoczenie pięknieją z każdym kilometrem. Teren jest pofałdowany, porośnięty pięknymi lasami. W środkowym odcinku rzeka stopniowo zwalnia, pogłębia się i znowu mija kilka ładnych, śródleśnych jezior, połączonych w malowniczy łańcuch. Kolejno ukazują się jeziora: Milachowo o wysokich zalesionych brzegach, dalej Laska, Księże, Parszczenica, Śluza. Wszystkie są urocze, lecz najpiękniejsze jest to ostatnie – ciche i bezludne.

Najważniejsze dopływy rzeki, będące również szlakami kajakowymi, to Młosienica, Kulawa i Kłoniecznica. Zbyrzyca bywa również pomostem miedzy Brdą i Wdą. Dopłynąwszy pod prąd do jeziora Sarnowicze Małe, można przerzucić kajaki na jeziora Wiecki – to początek szlaku kajakowego rzeki Wdy[4].

  • Szlak Wdy

 Wda jest lewym dopływem Wisły, do której uchodzi za Świeciem. Jej źródeł trzeba szukać na łąkach rozciągających się wokół jeziora Wieckiego. Długa na około 198 km, zbiera wody z dorzecza o powierzchni 2325 km2, przepływając przez Pojezierze Kaszubskie, porosła borami Równinę Tucholską i Wysoczyznę Świecką. Spośród jej ośmiu większych dopływów szlakami kajakowymi są Trzebiocha, Niechwaszcz, Kałębnica, Święta Struga i Prusina[5].

Urozmaicona baza turystyczna Skupia wokół Jeziora Żurskiego i Wdzydze – liczne biwaki i kwatery agroturystyczne między tymi akwenami mają dość skromną ofertę. Szlak jest bardzo popularny, podobnie jak leżące nad nim jeziora i letniska, więc latem wiele kempingów bywa ponad miarę przepełniona. Wdą pływa się masowo od kwietnia do września. W przeciwieństwie do innych rzek nadaję się ona na przeprawę w czasie suszy, kiedy niższy poziom wody ułatwia przepływanie pod niskimi kłodami oraz mostkami, a kanałem Wdy kierowana jest większość wód rzeki.

Niemal do Tlenia Wda jest wąska i płynie dosyć wolno, jedynie za odcinkiem przełomu prąd wyraźnie przyśpiesza. Niewielka liczba przenosek w górnym i środkowym biegu oraz łatwe do pokonania, choć liczne przeszkody w postaci drzew i kamieni sprawiają, że rzekę pokona każdy, nawet początkujący kajakarz. Dodatkowym ułatwieniem są liczne znaki informacyjne, wskazujące pola biwakowe, miejsca przenosek, kilometraż. Wdą da się płynąć niemal od samego początku, od jeziora Wieckiego (195 km.), prawie wszystkie spływy zaczynają się w miejscowości Lipusz, a większość kończy się w Tleniu. Ów szlak „podstawowy” można przebyć najszybciej w ciągu siedmiu dni – dotarcie do Świecia zajmuje kolejne dwa dni. Zwykle do ujścia zmierzają długodystansowcy, by później z biegiem Wisły spłynąć do Grudziądza.

  • Szlak Gwdy, Piławy i Rurzyca

Największy dopływ Noteci, Gwda, nazywana kiedyś Głdą, toczy swe wody przez Pojezierze Bytowskie, Równinę Charzykowska, dolinę Gwdy oraz dolinę środkowej Noteci. Rzeka rozpoczyna swój bieg jako Bielska Struga na wysokości 157 m n.p.m. koło wsi Białe, na południowy zachód od Białego Boru. Niżej przepływa przez jezioro Studnica, gdzie w Drężnie kajakarze zwykle rozpoczynają swoją wodną przygodę.

Ogromną różnorodność krajobrazu i przyrody zapewniają kolejne odcinki szlaku. Gwda mija jezioro Wierzchowo, a następnie wśród pól, drzew i łąk równiny sandrowej pochłania kolejne mniejsze i większe jeziora. Największe na szlaku – długie na 7 km i niezbyt głębokie jezioro Wielimie – może stanowić dla kajakarzy sporą przeszkodę, zwłaszcza przy wiejących wiatrach, które tworzą na akwenie wysoką falę. Środkowy odcinek pradoliny posiekany jest dopływami, które są atrakcyjnymi szlakami kajakowymi – to Dołga, Czernica, Płytnica, Rurzyca, Piława z Dobrzycą i Głomia. Towarzysząca rzece strefa lasów nazywana jest Puszczą nad Gwdą.

Po spiętrzeniu rzeki zaporami ziemnymi powstały jeziora zaporowe, tworzące zbiorniki retencyjne w Podgajach, Jastrowiu, Ptuszy i Dobrzycy. Szlak mija też wiele mniejszych zapór, na których znajdują się małe elektrownie wodne. Czynią one ten malowniczy i atrakcyjny szlak nieco uciążliwym, bo stojąca przed zaporami woda zmusza do większego wysiłku i przenoszenia kajaków. Utrudnienia są jednak wynagradzane, przez urocze widoki, fantazyjne kształty linii brzegowej, liczne odnogi czy piętrzące się nad wodą zalesione wzgórza. Pokonywanie długich i licznych bystrzy na przełomie za Płytnicą jest prawdziwą przygodą. Miłośników militariów zainteresuje zapewne przebiegający wzdłuż rzeki system umocnień Wału Pomorskiego.

Niżej Gwda przepływa przez zaludnioną Piłę, aby zakończyć swój pracowity bieg w Ujściu, łącząc się z Notecią.

Pojezierzem Południowopomorskim płynie prawy dopływ Gwdy – Piława, istny cud natury, rzeka zmienna i niezwykle urokliwa.

W górnym biegu jej dorzecze obejmuje przepiękne krajobrazowo tereny Pojezierza Drawskiego z Drawskim Parkiem Krajobrazowym. Teren urozmaicają liczne jeziora, zatopione w szczelnie wypełniającą przestrzeń Puszczę Drawską.

Park został utworzony w 1979 r. w centralnej części Pojezierza Drawskiego, na terenie gmin Barwice, Borne Sulinowo, Czaplinek, Ostrowice, Połczyn Zdrój i Złocieniec. Zajmuje on powierzchnie 41 430 ha. Szczególnej ochronie podlega krajobraz polodowcowy wykształcony podczas ostatniego zlodowacenia zwanego bałtyckim. Wzniesienia moreny czołowej porośnięte lasem bukowo-sosnowym oddzielają rynny jeziorne. O bogactwie flory i fauny świadczy 7 rezerwatów i 300 pomników przyrody[6].

Tylko w kilku miejscach, nad środkowym odcinkiem biegu, na Równinie Wałeckiej, występują rozległe, bezleśne polany. Tutaj przed II wojną Niemcy wybudowali ciągnący się wzdłuż rzeki pas umocnień wojskowych zwanych Wałem Pomorskim.

Dolny odcinek rzeki jest bezleśny, ma wysokie ciekawe brzegi. Nurt urozmaicają podwodne głazy i liczne bystrza. Mimo tych przeszkód, Piława jest rzeką bezpieczną i można ją polecić pływającym rodziną.

W Dobrzycy wody Piławy pochłania Gwda, tworząc wspólnie zaporowe jezioro Dobrzyckie. Największy dopływ Piławy – Dobrzyca jest również szlakiem kajakowym, a przez Piławkę stanowi połączenie z Pętlą Wałecką.

Dogodnymi miejscami do rozpoczęcia spływu są dwie miejscowości: Sikory nad jeziorem Komorze, 6 km od Czaplinka, oraz Borne Sulinowo na wschodnim końcu jeziora Pile, łatwo osiągalne z pobliskiego Szczecinka. To nowe powstające miasto dzięki swojej ciekawej historii przyciąga turystów.

Szlak Piławy był niedostępny przez wiele lat, bo stacjonowały tu wojska sowieckie. Teraz przeżywa turystyczny renesans, chociaż, zwłaszcza poniżej Rozlewisk Nadarzyckich, można płynąć w samotności, podziwiając rzadkie ptaki i zwierzęta. Szybujący nad rzeka bielik nie należy wcale do rzadkości, a bobry znalazły tutaj świetne warunki do życia.

Prawy dopływ Gwdy – Rurzyca, rozpoczyna swój bieg od jeziora Krąpsko Małe. Rzeka odprowadza wody sześciu wyjątkowo pięknych wąskich jezior rynnowych. Uznawana jest za najczystszą rzekę tego rejonu z wodami I klasy czystości. Mimo, że jest niezbyt długim dopływem, a kajakarze mogą go pokonać w dwa dni, wprawni nawet jednego dnia, to piękny krajobraz sprawia, że wielu wodniaków pozostaje tam dłużej.

Rurzyca jest płytką i piaszczysta rzeką, otoczona pięknymi lasami. W lipcu 1978 r. po Rurzycy pływał ks. Kardynał Karol Wojtyła. Wydarzenie to przypomina pamiątkowy kamień nad jeziorem Krąpsko Średnie. Szlak wodny Rurzycy nosi nazwę: Szlaku kajakowego Jana Pawła II. Został on oznakowany, co ułatwia orientację.

Nad jeziorem Krąpsko Średnie urządzono duży biwak leśny. Może to być punkt wypadowy na wycieczki w obie strony – w górę i w dół rzeki.

Rurzyca jest szlakiem łatwym, bez przeszkód na całej długości – wyjątkiem jest jedynie niski sztuczny próg na wypływie z jeziora Krąpsko Średnie i pstrągarnia w Starej Lemieszarni w Krępsku[7].

  • Szlak Drawy

Szlak Drawy należy do grupy bardzo ciekawych tras kajakowych w Polsce i dlatego chętnie przemierzają go turyści-kajakarze. Swą malowniczość zawdzięcza zmienności krajobrazu doliny Drawy i cechom jej koryta. Rzeka na przemian jest wąska i szeroka, płytka lub głęboka, bystra lub leniwa. Dno ma muliste, piaszczyste lub kamieniste. Brzegi bywają zadrzewione, krzewiaste lub bezdrzewne, płaskie lub urwiste, podmokłe albo suche. Czasami Drawa tworzy zarośnięte rozlewiska, by znowu pędzić dzikimi przełomami. Kajakarz napotyka na spiętrzenia, małe elektrownie wodne i jazy. Można również odwiedzić kilka interesujących miast i miasteczek, m.in. Czaplinek, Złocieniec, Drawsko Pomorskie czy Drawno.

Drawa zbiera czyste wody z Pojezierza i Równiny Drawskiej. Nazwa rzeki prawdopodobnie wywodzi się od rdzenia „dreu”, co w dawnych językach indoeuropejskich oznaczało „biec”, „spieszyć się”, i dobrze oddaje charakter tego prawego dopływu Noteci.

W górnym odcinku rzeka płynie przez Drawski Park Krajobrazowy w Dolinie Pięciu Jezior, którą tworzy około 7-kilometrowa rynna polodowcowa (źródlisko Drawy) między Połczynem a Czaplinkiem. Drawa przepływa przez pięć jezior (Górne, Okrągłe, Długie, Głębokie i Małe). Strome zbocza porozrywane przepastnymi jarami i krętymi wąwozami piętrzą się do 50 m ponad dnem doliny. Porastają je mieszane lasy z dominacja buka.

Ten górny bieg niestety nie nadaje się do spływu. W okolicy Złocieńca rzeka opuszcza park i mija ciekawe jeziora: Prosino, Drawsko, Krosino, Lubie, Wielkie i Małe Dębno, Wiry, Rudno oraz Dubie.

W środkowym i dolnym biegu Drawy rozciąga się Puszcza Drawska. Poniżej jeziora Lubie rzeka przebija się w lesie przez poligon wojskowy, co „utrudnia” życie kajakarzom. Za jeziorem Dubie puszczę chroni Drawieński Park Narodowy. W tym odcinku rzeka Drawa przybiera charakter rzeki górskiej, a pola biwakowe należ do najlepiej zagospodarowanych na szlaku. Warto pamiętać, że w parku od 15 marca do 30 czerwca obowiązuje zakaz pływania kajakiem. Trzeba też dostosować się do zasad przebywania w parkach narodowych.

Drawski Park Narodowy powstał w 1990 r. Zajmuje 11 tys. ha w zlewni Drawy, z czego lasy stanowią 83% powierzchni. Dzieli się na dwie części, połączone w ramiona tworzące kształt litery V: dolinę rzeki Płocicznej, lewobrzeżnego dopływu Drawy wraz z licznymi jeziorami, oraz przełom Drawy z przyległymi połaciami Puszczy Drawskiej. Na 700 gatunków roślin 50 podlega ochronie całkowitej lub częściowej. Odpowiednie warunki do życia znalazły tutaj borsuki i jenoty. Wody obfitują w ryby gwarantują wyżywienie rybołowom, kormoranom i bielikom. Dobre warunki tlenowe i czystość akwenów pozwalają utrzymać się ginącym gatunkom ryb. Na tarło przybywa tu troć wędrowna, a na stałe zadomowiły się pstrąg potokowy i lipień[8].

Poza granicami parku narodowego w dolnym odcinku od Starego Osieczna do ujścia w Krzyżu do Noteci rzeka jest szeroka i spławna, ale ciągle płynie szybko.

Ten interesujący szlak na różnych odcinkach raz jest łatwy i nieuciążliwy, innym razem przysparza kłopotów mniej wprawnym kajakarzom z powodu szybkich bystrzy czy kaskadowo powalonych drzew. Sporym utrudnieniem są jeziora, bo zdarza się wysoka fala, czasem nie do pokonania. Z tych powodów spływ Drawą nie powinien być pierwszą wyprawą kajakową w życiu, a lider zespołu musi mieć spore doświadczenie. Bezpieczeństwo na spływie jest najważniejsze. Rekompensatą za trud są piękne widoki, wschody i zachody słońca oraz otaczająca przyroda. Na pokonanie szlaku od Czaplinka do Krzyża trzeba około 10 dni.

  • Szlak Raduni

Radunia jest nieprzeciętną rzeką, obfitującą w walory krajobrazowo-historyczne. Początek bierze w polodowcowym, rynnowym jeziorze Stężyckim, by następnie 28 km płynąć przez 6 jezior o identycznej genezie i urodzie: Raduńskie Górne i Dolne, Kłodno, Brodno Małe i Wielkie oraz Ostrzyckie, które wraz z przyległymi akwenami o łącznej powierzchni prawie 21 km2 tworzą centralną część Pojezierza Kaszubskiego.

Wypływając z jeziora Ostrzyckiego obmywa podnóże Wzgórz Szymbarskich z ich kulminacją w Wieżycy. Między Wyczechowem a zapora Rutki tworzy prawie górski przełom Babidolski długości blisko 10 km o legendarnej piękności, ale i trudności. Poczynając od Rutek porusza prądotwórczo turbiny 8 elektrowni wodnych, do Gdańska wpływa kanałem wybudowanym w XIV w. przez Krzyżaków, by przepłynąwszy przez całe Stare Miasto, na granicy z terenami Stoczni Gdańskiej ujść pod ulicą Grodzką do Motławy. Większość miejscowości położonych wzdłuż szlaku pochodzi z XIII w. Brały one udział w historii Polski, Prus i Pomorza.

Urok i malowniczość przełomu Raduni w okolicach Babiego Dołu zwróciły uwagę turystów i botaników już pod koniec XIX wieku. Jako rezerwat krajobrazowy pod nazwą Jar Rzeki Raduni teren ten o powierzchni 84,1 ha został jednak wzięty pod ochronę dopiero w 1972 r. Zasięgiem swym obejmuje dno i brzegi doliny rzecznej, które na Pojezierzu Kaszubskim wyróżniają się największym nagromadzeniem osobliwości przyrody znamiennych dla całego regionu. Zbocza wznoszące się ponad dno doliny do 40 m są zwykle strome, miejscami nawet urwiste, porośnięte wysokim lasem. Płynąca dołem w ciemnym wąwozie rzeka ma miejscami charakter prawdziwie górski – zimna, czysta woda o bystrym prądzie, gwałtowne zakręty, głazy w nurcie powodujące szum i pienienie się wody, drzewa zwalone do koryta i przytopione na różnej głębokości – wszystko to wyciska na opisywanym zakątku piękno tajemniczej dzikości i sprawia, że amatorzy szukający przygody na pewno się nie zawiodą. Wszystko to przy spadku dochodzącym do 6m/km biegu rzeki stawia Radunię w rzędzie najtrudniejszych tras kajakowych Pomorza, a pływającym po niej umożliwia nabycie umiejętności pokonywania trudnych szlaków górskich.


[1] M. Kwaczonek: Rospuda- przewodnik dla kajakarzy. Wydawnictwo „Pascal” Bielsko Biała 2003, s.6.

[2] M. Kwaczonek: Krutynia – przewodnik dla kajakarzy. Wydawnictwo „Pascal”, Bielsko Biała 2003, s.6.

[3]Z. Galiński : Krutynia – przewodnik dla kajakarzy. Wydawnictwo „Pascal”, Bielsko Biała 2003, s.5-6.

[4] (jw., s. 7)

[5] Kajaki od A do Z. Poradnik i przewodnik dla kajakarzy. Wydawnictwo „Pascal” 2003, s.297.

[6] Z. Galiński : Gwda, Piława i Rurzyca – przewodnik dla kajakarzy. Wydawnictwo „Pascal”, Bielsko Biała 2003, s. 6

[7] Z. Galiński: Gwda, Piława i Rurzyca – przewodnik dla kajakarzy. Wydawnictwo „Pascal”, Bielsko Biała 2003, s. 7.

[8] Z. Galiński: Drawa – przewodnik dla kajakarzy. Wydawnictwo „Pascal”, Bielsko Biała 2003, s. 4.