Aktywny wypoczynek produktem zachodniej cywilizacji

Oceń tę pracę

Turystyka do naszego stulecia miała charakter elitarny, tylko osoby bardzo bogate, nie pracujące, miały wolny czas i pieniądze niezbędne na podróże poza najbliższe otoczenie i miejsce zamieszkania. Przykłady tego znaleźć można w każdej epoce. W czasach starożytnych bogaci Rzymianie podróżowali do kurortów nadmorskich w Grecji i Egipcie w celach poznawczych. W XVII wieku dzieci arystokratów podróżowały po Europie aby poszerzać swoją wiedzę, poznawać nowe miejsca i obyczaje innych krajów[1]. W wieku XVIII ważne i modne stały się podróże w celach zdrowotnych, do miejscowości bogatych w źródła wód mineralnych o właściwościach leczniczych. Przyjmuje się, że od roku 1945 turystyka przybiera charakter masowy, ma ona swoje korzenie w gwałtownych przemianach socjalnych i technologicznych XIX i XX wieku. Rewolucja przemysłowa w Wielkiej Brytanii stworzyła nową, zamożniejszą klasę ludzi pracujących, mogących sobie pozwolić na podróże dla przyjemności. Zwiększyła się również ilość czasu wolnego, który można było przeznaczyć na podróże, dzięki wprowadzeniu świąt publicznych, oraz dzięki nowym regulacją prawnym, wprowadzającym po raz pierwszy płatne urlopy. W tym samym czasie postęp naukowy i technologiczny umożliwił wprowadzenie szybszych i stosunkowo tanich form transportu.

W dzisiejszych czasach turystyka masowa odnosząca się zarówno do wielkiej liczby uczestników ruchu turystycznego jak i charakteru oferty turystycznej jest zjawiskiem występującym w większości krajów na świecie i jest najbardziej popularną formą turystyki w ogóle. Niezależnie jednak od silnych trendów rozwoju turystyki egalitarnej w krajach wysoko zindustrializowanych, już w latach 80-tych zauważono, iż w swojej obecnej postaci turystyka masowa przynosi więcej szkód niż korzyści. Przez uczestnictwo ogromnych rzesz turystów w różnych formach turystyki popularnej dochodzi do szeregu negatywnych zjawisk zwłaszcza do degradacji środowiska naturalnego oraz jest źródłem wielu dysfunkcji dla samych turystów, przykładem mogą być zatory na autostradach i przejściach granicznych w okresie urlopowym.

Dlatego też od lat trwają wysiłki dla znalezienia innej „alternatywnej” do masowej formy wypoczynku. Modne określenie w drugiej połowie XX wieku „turystyka alternatywna” oznaczało próbę znalezienia i upowszechnienia rozsądnych, innych możliwości, odmiennych w stosunku do przeważających dotychczas szablonowych form turystyki masowej opartej na formule „trzech s” zawierającej wiele dysfunkcji[2]. Jest to turystyka oparta na motywach krajoznawczych, uprawiana w małych, często nieformalnych grupach, także indywidualna turystyka trudna, wymagająca gruntownego przygotowania, odporności psychicznej, wysiłku umysłowego i nierzadko fizycznego. Z czasem turystykę alternatywną zastąpiło bardzo powszechne obecnie pojęcie „turystyki aktywnej”.

Turystyka aktywna będąca we wszystkich swoich formach nośnikiem wartości poznawczych i wychowawczych znalazła wielu zwolenników, miłośników i pasjonatów, stała się uznanym a nawet zalecanym antidotum na czynniki zagrażające zdrowiu i życiu człowieka w warunkach współczesnej cywilizacji i sposobem walki z pojawiającymi się wraz z industrializacją chorobami cywilizacyjnymi. Należy jednak zaznaczyć, iż turystyka aktywna nigdy nie zdominuje popularnych form masowych i jest skazana jedynie na rolę uzupełniająca. Tak też należy na nią patrzeć i takie jej stawiać wymagania. Należy rozwijać turystykę aktywną dla uatrakcyjnienia oferty, aby dać szerszą możliwość wyboru rodzaju wypoczynku, aby nauczyć wrażliwości w obcowaniu z naturą i z drugim człowiekiem. Wypada jednak dodać, że turystyka, w tym turystyka aktywna nie jest celem samym w sobie. Jest sposobem życia współczesnego człowieka. Jest drogą, środkiem dochodzenia do różnych celów i osiągania różnych wartości przez jednostki i grupy.

[1] R. Davidson: Turystyka. Polska Agencja Promocji Turystycznej, Warszawa 1996, s. 5.

[2] T. Łobożewicz, R. Kogut: Turystyka aktywna. Turystyka kwalifikowana. Zbiór materiałów poknonferencyjnych, Warszawa 1999, s. 13.

Rola stowarzyszeń i organizacji w rozwoju turystyki kajakowej

5/5 - (1 vote)

podrozdział pracy licencjackiej

Na rozmiary uczestnictwa w turystyce aktywnej w tym kwalifikowanej maja od lat wielki wpływ różnorodne formy społecznych przedsięwzięć, a szczególnie te, które wspieranie turystyki aktywnej uznały za swój programowy cel.

Wiodącą rolę dla rozwoju turystyki kajakowej w naszym kraju spełnia PTTK, które obecnie, odpowiada za prowadzenie większości stanic wodnych, troszczy się o całościowy stan istniejących szlaków wędrówek wodnych, jak również wytycza nowe trasy, promuje turystykę kajakową m. in. poprzez system odznak, prowadzenie szkoleń dla organizatorów i przewodników[1].

PTTK będące głównym motorem napędzającym rozwój turystyki kajakowej, nie jest jedyną organizacją działającą w tym kierunku. Na dzisiejszy rzeczywistość kajakarstwa składają się też przedsięwzięcia wielu innych ogniw społecznej działalności, skupiających setki osób. Polski Związek Kajakowy i wiele lokalnych stowarzyszeń i klubów kajakowych mają, tak w aspekcie historycznym, jak i inicjatyw bieżących, spore zasługi dla promocji i rozwoju turystyki kajakowej. Warto przy okazji wspomnieć, iż PTTK jak i pozostałe stowarzyszenia związane z propagowaniem kajakarstwa powołane zostały w celu pełnienia istotnych funkcji społecznych, w działalności, których zysk nie jest najważniejszym celem, z tym, że nie należy zapominać, iż turyści aktywni stanowią niemal całość klientów PTTK, także zmuszone jest ono do prowadzenia działalności opartej na rachunku ekonomicznym. Ilość turystów aktywnie wypoczywających, w tym korzystających z ofert spływów kajakowych PTTK decyduje o istnieniu i egzystencji stowarzyszenia na rynku.

Dlatego też PTTK podejmuje tak szerokie działania na rzecz propagowania różnych form aktywności urlopowej. W innej nieco sytuacji jest PZK, dla którego organizacja turystyki kajakowej jest tylko jednym z obszarów działania i znaczenie dochodów z niej uzyskanych jest znacznie mniejsze, z tego też wynika mniejsze zaangażowanie PZK w sprawy promocji i organizacji kajakarstwa jako formy wypoczynku.

Stowarzyszenia te podjęły w minionych latach trud przystosowania się do rynkowych reguł gry. Skala zadania była – a w znacznym stopniu jeszcze jest – wyjątkowa. Ogniwa społecznego działania w systemie nakazowo – rozdzielczym były stosunkowo hojnie wspierane z funduszy spożycia zbiorowego. W ostatnich latach nastąpił nominalny i realny spadek wielkości środków finansowych przyznawanych przez resorty i wojewodów na wspieranie organizacji pozarządowych, w tym turystycznych, a skala dotacji oddziałuje, bezpośrednio na rozmiary i intensywność ich działalności.

Obecnie podstawowa kwestią dla ogniw społecznej aktywności w zakresie turystyki aktywnej jest elastyczne przystosowanie się do nowych uwarunkowań i efektywne wykorzystanie własnych środków finansowych, jak i funduszy w ramach tzw. zadań zleconych. Rozmiary pomocy finansowej ze strony państwa, a zwłaszcza samorządów lokalnych są uzależnione od umiejętności wyeksponowania racji przez branżę turystyczną oraz nawiązania owocnej współpracy z władzami. Samorządy, które zadecydują o podziale środków na zadania zlecone, trzeba przekonać do przyznania środków pomocowych na turystykę, po to, aby kontynuować rozpoczęte działania, realizować przyjęte programy oraz zamierzenia dotyczące kształtowania warunków liczniejszego udziału, zwłaszcza dzieci i młodzieży w turystyce aktywnej. Tworzenie, tzw. klimatu owocnej współpracy może służyć m. in. zorganizowanie lobbingu turystycznego w poszczególnych ogniwach samorządu terytorialnego. Korzystnie na realizację przyjętych programów i zamierzeń mogą również wpłynąć ogniwa samorządu gospodarczego w turystyce.

Można wiec założyć, iż aktualne uwarunkowania dopływu środków pomocowych na turystykę aktywną wymagają przedsięwzięć kompleksowych i niekonwencjonalnych oraz wrażliwości opinii społecznej.

[1] T. Łobożewicz, R. Kogut: Turystyka aktywna. Turystyka kwalifikowana. Warszawa 1999, s.74.

Turystyka pielgrzymkowa – Kalwaria Zebrzydowska

Oceń tę pracę

[kontynuacja pracy magisterskiej sprzed miesiąca]

Kaplica Matki Bożej wyróżnia się wśród obiektów sanktuarium swoim przepięknym barokowym wnętrzem. Ołtarz jest stosunkowo młody, marmurowy z 1937r., do tego kaplicę wypełniają liczne wota od przybywających pielgrzymów. Nad wejściem do kaplicy widnieje napis: „Króluje, Uzdrawia i Pociesza”. Obraz przedstawia Madonnę z tulącym się do niej Dzieciątkiem, wykonany techniką olejną o wymiarach: 80 x 58,5 cm. Rycina 18 prezentuje kaplicę z obrazem Matki Bożej.

Od początku istnienia sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej opiekują się nim ojcowie Bernardyni. Zakon ten stanowi część rodziny franciszkańskiej założonej w 1209r. przez św. Franciszka z Asyżu, który pozostawił po sobie wzór świętości oparty na miłości, życiu w ubóstwie oraz służbie nędzarzom i cierpiącym. Bernardyni zawsze dbali o solidne przygotowanie młodych ludzi do stanu duchowego. We Lwowie do końca II Rzeczpospolitej istniało seminarium duchowne, które w 1939r. zostało przeniesione do Kalwarii

Zebrzydowskiej na skutek najazdu bolszewików. Po wojnie placówka stale się rozwijała mimo utrudnień ze strony władz komunistycznych. Szybko zaczęło brakować miejsca w seminarium, które doczekało się w 1993r. nowego budynku na potrzeby kształcenia. Klasztor i seminarium współpracują ze sobą, a klerycy są przewodnikami po dróżkach (Nasza Arka, 2002, nr 7).

Papież cudownymi słowami wyraził podziw dla opiekunów sanktuarium podczas swej wizyty 19 VIII 2002r.: „A w ciągu tych stuleci wiernie towarzyszą pątnikom duchowi opiekunowie kalwaryjskiego sanktuarium, ojcowie franciszkanie, zwani bernardynami. Dziś pragnę im wyrazić wdzięczność za to umiłowanie cierpiącego Chrystusa i Jego współcierpiącej Matki, które z gorliwością i oddaniem przelewają tutaj w serca pielgrzymów. Drodzy ojcowie i bracia bernardyni, niech dobry Bóg błogosławi wam w tej posłudze teraz i w przyszłości!”(Jusiak, 2006).

Kalwaria jest podzielona na Dróżki Męki Pańskiej, które przypominają wydarzenia poprzedzające śmierć Zbawiciela na krzyżu, a także Dróżki Matki Bożej. Dróżki Pana Jezusa stanowią 28 stacji w 24 obiektach. Drogę rozpoczyna kaplica św. Rafała Archanioła, patrona podróżujących, a kończy kaplica Grobu Pana Jezusa. Wzniesiona została na wzór tej przywiezionej z Jerozolimy i pochodzi z 1609 roku. Na trasie kalwaryjskiej mijamy także urokliwą kaplicę Ratusz Piłata i Gradusy-Święte Schody. Jest to jedna z najstarszych budowli kalwaryjskich, a schody wykonane zostały na wzór tych, po których stąpał Pan Jezus. Pielgrzymi w Kalwarii pokonują je na kolanach. Poniższa rycina 19 prezentuje imponującą kaplicę ze schodami.

Ryc. 19. Kaplica Ratusz Piłata i Gradusy-Święte Schody

Dróżki Matki Bożej podzielone są na trzy części zwane koronkami. Stanowią one: część Boleści, część Zaśnięcia (Pogrzebu) i część Wniebowzięcia. Na pierwszą część składa się 9 kaplic i kościółków. Unikalną formę posiada Kaplica Serca Maryi (dawniej Kaplica Płaczu), ma ona bryłę w kształcie serca zaprojektowaną przez Mikołaja Zebrzydowskiego. Druga część to 7 obiektów sakralnych, natomiast trzecią tworzy 5 kaplic i wieńczy je Plac Rajski. Trzeba jednak pamiętać, że w niektórych fragmentach dróżki się pokrywają, a łączna ich długość to ok. 6km. Kalwaria jest licznie odwiedzana szczególnie w święta maryjne: Matki Bożej Anielskiej (2 sierpnia), Narodzenia Matki Bożej (8 września), główna uroczystość Wniebowzięcia odbywa się w niedzielę po 15 sierpnia, a odpust rozpoczyna się we wtorek przed tą niedzielą. Charakterystyczne miejsce zajmuje odprawiane misterium Męki Pańskiej w czasie Wielkiego Tygodnia. Przyciąga ono rzesze pielgrzymów i jest czymś wyjątkowym na tle wszystkich miejsc pielgrzymkowych w Polsce (Mitkowska, 2003).

Z sanktuarium i kultem Matki Bożej Kalwaryjskiej związany był szczególnie Karol Wojtyła. Najpierw przybywał tu jako młody chłopak, wielokrotnie jako biskup i kardynał, a później wreszcie jako papież Jan Paweł II w czerwcu 1979 r. i sierpniu 2002roku. Rok po śmierci papieża-polaka przybył do kalwarii jego następca Benedykt XVI. Kalwaria Zebrzydowska           stanowiąc      niepowtarzalny zespół architektoniczno-krajobrazowy i pielgrzymkowy została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Jest to jedyna na świecie kalwaria wpisana na tę listę, wyróżniona wśród tysiąca sanktuariów europejskich. Bazylika, klasztor i dróżki są unikatem ze względu na swą wartość kulturową, przyrodniczą i religijną. Wpisu na liście dokonano 1 XII 1999r. pod nazwą: „Krajobrazowy zespół Manierystycznego Parku w Kalwarii Zebrzydowskiej”. Sanktuarium otrzymało certyfikat podczas specjalnej uroczystości dnia 9 maja 2000 roku. Położenie miejscowości sprzyja znacznie ruchowi turystycznemu do tego miejsca. Warto wspomnieć także, że w pobliskich odległościach znajduje się aż 8 obiektów łącznie z Kalwarią położonych w woj. Małopolskim, będących na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO (Mazur, 2009).

Wybierając się, zatem do pobliskiego Krakowa czy kopalni soli w Wieliczce nie sposób pominąć Kalwarii Zebrzydowskiej. Niewielka odległość od Wadowic czyni tę miejscowość niezwykle atrakcyjną zwłaszcza pod względem pielgrzymkowym, gdyż łączy je szlak papieski. Rzesze pątników czekają w długich kolejkach, aby odwiedzić dom papieża, miejsce narodzin ukochanego przez naród Polski – Ojca Świętego. Nagromadzenie miejsc pielgrzymkowych w tym regionie sprzyja tu rozwojowi turystyki religijnej, a zaplecze turystyczne pod tym względem jest zadowalające. Przy sanktuarium znajduje się Dom Pielgrzyma oferujący pokoje o różnym standardzie od apartamentów do pokoi wieloosobowych dla 390 osób. Na miejscu działa także kiosk z pamiątkami i księgarnia oferujące szeroką gamę pozycji dotyczących kalwarii. Restauracja posiada 150 miejsc siedzących i oferuje bogate menu z rabatami dla większych grup. W samej miejscowości znajduje się kilkanaście obiektów noclegowych, od hoteli trzygwiazdkowych po pokoje gościnne w prywatnych kwaterach. Sam fakt istnienia takiej bazy noclegowej jest znacznym ułatwieniem dla przybywających podróżnych. Zaplecze bazy gastronomicznej mieści się głównie wraz z obiektami noclegowymi. Inne obiekty towarzyszące sprzyjające dalszemu rozwojowi turystyki stanowią obiekty kulturowe i wszelkie walory przyrodnicze pobliskiej okolicy. Krajobraz gminy charakteryzuje się częścią silnie sfałdowanych Beskidów i łagodnych dolin, jest to teren o dużej powierzchni leśnej gdzie brak jest dużych zakładów przemysłowych i zanieczyszczonego powietrza. Miejscowość boryka się jednak z kiepską infrastrukturą kanalizacyjną, drogową i rekreacyjną. Przez Kalwarię przebiega droga krajowa 52 łącząca Cieszyn, Bielsko lecąca dalej do Krakowa, oprócz tego jest połączenie kolejowe Kraków-Zakopane, Bielsko-Biała- Kraków. Sieć dróg jest gęsta, lecz kiepskiej jakości bez obwodnicy, a atutem jest bliskość lotniska Balice (Bilska-Wodecka, 2004).

Tabela 1. Analiza SWOT dla gminy Kalwaria Zebrzydowska(źródło: plan rozwoju lokalnego gminy

Kalwaria Zebrzydowska 2004-2013)

Mocne strony Słabe strony
1. Położenie geograficzne

2.Kościół MB Anielskiej wraz z sanktuarium

wpisany na listę UNESCO

3.  Turystyka religijna w tym regionie

4.  Rzemiosło kalwaryjskie

5.  Rozwinięte szkolnictwo w zakresie szkół

średnich

 1.  Słaba infrastruktura drogowa

2.  Brak obwodnicy

3.             Brak kanalizacji w niektórych

miejscowościach gminy

4.  Słaba infrastruktura turystyczna

5.  Brak obiektów sportowo-rekreacyjnych

6.             Brak wysypiska śmieci i segregacji

odpadów
Szanse Zagrożenia
1. Pozyskiwanie funduszy zewnętrznych

2.  Pozyskiwanie nowych rynków zbytu

3.  Adaptacja terenów nieużytków i odłogów

pod teren turystyczny

 1. Zwiększające się bezrobocie i patologia

społeczna

2.     Niestabilne przepisy podatkowe

3.  Słaba sytuacja rzemiosła

Za pomocą Analizy SWOT w tabeli 1 przedstawiono aktualną sytuację gminy Kalwaria jak i plany realizowane w najbliższych latach.

Kalwaria Zebrzydowska jest przykładem idealnie utrzymanego obiektu sakralnego, w dużej mierze dzięki certyfikatowi UNESCO. Zyskała także na swym znaczeniu gdyż była ukochanym miejscem Ojca Świętego o którym często wspominał z utęsknieniem. Jak wskazuje powyższa analiza miasteczko oprócz sanktuarium i ciekawego terenu przyrodniczego nie posiada znacznych walorów sportowych i rekreacyjnych. Stanowi to minus, gdyż często wybierające się w podróż rodziny z dziećmi z chęcią oferują także inny rodzaj turystyki niż religijna. Istotne znaczenie ma to oczywiście dla samych mieszkańców by podnieść ich standard życia. Pielgrzymi oczekujący także coraz lepszej bazy nie chcą już tylko mieszkać w domu pielgrzyma ale szukają także prócz uzdrowienia duszy także i relaksu dla ciała. Komfort i jakość świadczonych usług wysuwają się zatem na pierwszy plan, we wszystkich miejscach, które nastawione są na odbiór potencjalnych turystów. Uchwalony plan rozwoju lokalnego przyczyni się na pewno do poprawy warunków na tym terenie. Infrastruktura drogowa i rekreacyjna na pewno zyska na jakości, co przyczyni się do większego zadowolenia pątników.

Wrocław inaczej, czyli w poszukiwaniu krasnali

Oceń tę pracę

Wrocław można zwiedzać na różne sposoby. Pieszo, rowerem, komunikacją miejską, z perspektywy rejsu po Odrze czy z wykorzystaniem cichych i ekologicznych pojazdów o napędzie elektrycznym. Ale propozycja, którą mamy dla Was jest zupełnie inna…

WROCŁAW TRADYCYJNY

Wrocław odwiedza rocznie prawie pół miliona wycieczkowiczów z samej zagranicy. Ich uwagę przykuwa przepiękne Stare Miasto, z drugim co do wielkości rynkiem w Europie; Panorama Racławicka, Hala Stulecia czy Ostrów Tumski. Miłośnicy flory i fauny bardzo chętnie odwiedzają prawie stuletni Ogród Japoński czy wrocławski Ogród Zoologiczny. Co jednak innego, poza doskonale znanymi zabytkami, może zaproponować turystom Wrocław?

WROCŁAW INACZEJ, CZYLI W POSZUKIWANIU KRASNALI

Ciekawym pomysłem na zwiedzanie Wrocławia są wycieczki tematyczne. I tutaj właśnie pojawia się nasza propozycja, czyli spacer szlakiem krasnali, których we Wrocławiu jest ponad 60.

Wrocławskie krasnale są pamiątką po działającym na początku lat 80. ruchu Pomarańczowej Alternatywy, choć mieszkańcy twierdzą, że krasnale były we Wrocławiu od zawsze. Na ulicach można spotkać je od 2005 roku. Źródła historyczne donoszą, że to efekt tajnego porozumienia Prezydenta Miasta z Radą Starszych Rodu Krasnali. Jak powszechnie wiadomo, krasnale ratowały Wrocław przed zalaniem podczas powodzi w 1997 r., w związku z tym postawiono im pomnik na głównym deptaku Wrocławia i otworzono Muzeum Krasnali.

W ramach utrzymywania dobrych relacji krasnale zgodziły się wyjść na ulice i w nocy wykonują dla miasta ciężką pracę, a w dzień zastygają niczym miniaturowe pomniki. Można znaleźć je dosłownie wszędzie: przed wejściami do restauracji i muzeów, na latarniach, słupach i przy fontannach. Odwiedzając stronę internetową wrocławskich krasnali, można poznać ich historię, a także zapoznać się z mapą przedstawiającą położenie każdego skrzata. Każdy ma własne imię oraz atrybut dziedziny, której jest patronem. Jest więc Meloman, Żaczek, Gołębnik czy wesoła para Aquaparczków – Moczypięta i Chlapibrzuch, którzy witają gości Wrocławskiego Parku Wodnego – obecnie najnowocześniejszego Aquaparku w Polsce.

Wrocław to nie tylko miasto krasnali – to także miasto aniołów. Zdobią niejeden budynek, wnętrza świątyń, znajdują się na wrocławskich pomnikach. Tak naprawdę anioły, aniołki i amorki można spotkać prawie na każdej ulicy. Nikt nie policzył, ile ich jest, ale pewnie tysiące… One, podobnie jak krasnale i… sowy, zapraszają turystów do bliższego poznania miasta – ale o tym następnym razem.

PRAKTYCZNE WSKAZÓWKI

  • Dowiedz się więcej na temat szlaku – odwiedź oficjalną stronę www Szlaku Krasnali we Wrocławiu
  • Zanim wyruszysz do Wrocławia i rozpoczniesz poszukiwania krasnali zapoznaj się z mapą Szlaku Krasnali
  • Jeżeli chcesz dowiedzieć się o innych, ciekawych miejscach we Wrocławiu, odwiedź stronę www Informacji Turystycznej w tym mieście.

Turystyka pielgrzymkowa – Jasna Góra

Oceń tę pracę

W czasie pierwszego rozbioru Polski w 1772r. Częstochowa znalazła się w zasięgu Prus, a po 1815r. w Cesarstwie Rosyjskim. W czasie zaborów Jasna Góra była ciągle licznie odwiedzana przez pielgrzymów, którzy przybywając z różnych zaborów ofiarowywali symboliczne wota w postaci krzyży, medalików, biżuterii. 15 sierpnia 1900r. spłonęła wieża klasztoru, odbudową zajęto się rok później. Projektu nowej wieży dokonali Stefan Szyller i Józef Pius Dziekoński. Budowa została ukończona w 1906r., a wieża przypominała w zupełności poprzednią z tą różnicą, że na szczyt nowej prowadziły metalowe schody. Jest ona czynna i wykorzystywana do dziś. Trzy lata po odbudowie wieży miał miejsce kolejny rabunek i stracono dwie złote korony papieskie wraz z perłową sukienką zdobiącą obraz Maryi. Papież Pius X podarował, więc nowe korony na Jasną Górę, koronując je 22 maja 1910r. Koronacja miała charakter podobnej uroczystości jak ta z 1717r., pokazano obraz wszystkim przybyłym wiernym wynosząc go poza mury klasztoru. Podczas pierwszej wojny światowej klasztor funkcjonował dość spokojnie będąc podległym Niemcom, a później Austriakom do końca wojny. Wybuch drugiej wojny światowej przyniósł ciężkie czasy dla wszystkich obywateli polskich, a klasztor znalazł się w obrębie tzw. Generalnej Guberni. Do stycznia 1945r. połowę klasztoru zajmowało niemieckie wojsko, które zakazało odbywania pielgrzymek. Rodacy jednak mimo zakazu odbywali nocne wyprawy pod klasztor nie zważając na grożące im niebezpieczeństwo.

Po zakończeniu działań wojennych sanktuarium zaczęło powracać do swych łask, choć nie było to łatwe na panujący w Polsce totalitaryzm. Duże starania do powrotu świadomości moralnej wśród narodu zrobił ks. Prymas Kard. Stefan Wyszyński. Dnia 26 sierpnia 1956r. właśnie za jego sprawą w trzysetną rocznicę ślubów Jana Kazimierza odbyły się nowe śluby narodu. Uczestniczyło w tej uroczystości około miliona osób, przywróciło to tradycje pielgrzymowania do tego szczególnego miejsca. To właśnie w tym miejscu odbyła się ceremonia Tysiąclecia Chrztu Polski, na którą z przyczyn władz komunistycznych nie dotarł papież Paweł VI. W czerwcu 1979r. przybył tu z pielgrzymką nowo wybrany papież Polak Jan Paweł II. W historii klasztoru była to pierwsza tego typu wizyta najwyższej głowy kościoła. Oczywiście na tej jednaj wizycie się nie skończyło, papież był tu jeszcze w latach: 1983, 1987, 1991, 1997 i 1999. Jasna Góra obchodziła w 2005r. jubileusz 350-lecia obrony przed Szwedami, z tego tytułu odbyły się tu liczne inscenizacje i widowiska upamiętniające te wydarzenia (Mazur, 2009).

Cały kompleks zabudowań sanktuarium powstawał w różnych okresach, najstarsze budowle datuje się na XV w. i są to: bazylika, kaplica Matki Boskiej i zakrystia. Bazylika stanęła na miejscu znajdującego się tam wcześniej kościoła pw. Znalezienia Krzyża Świętego i Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Kościół wybudowany na początku XV w. był jednonawowy z wydłużonym prezbiterium, za sprawą paulinów przebudowano go poprzez dobudowanie trójnawowego korpusu z bogatym wnętrzem oraz organami. Rycina 11 przedstawia wnętrze tej bazyliki.

Ryc. 11. Wnętrze bazyliki jasnogórskiej

Dzisiejsza bazylika to uroczy przykład architektury barokowej. Powstawała ona w latach 1692-1695 i 1706-1728, wnętrze pokrywają freski Karola Dankwarta. Tytuł bazyliki mniejszej uzyskała w 1906 roku. Jej wymiary są imponujące, ma 46m długości, 21m szerokości i 29m wysokości. W ołtarzu głównym przedstawione jest późnogotyckie

Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny autorstwa Jakuba Antoniego Buzziniego.

Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej trafił najpierw do pierwotnej świątyni, która jednak okazała się za mała ze względu na przybywające rzesze pielgrzymów. Król Władysław Jagiełło wraz z małżonką postanowił wybudować tam gotycką kaplicę. Jest ona oddzielona od reszty świątyni gdańską kratą z 1644r. za którą znajduje się cudowny, hebanowy ołtarz barokowy, ufundowany przez Jerzego Ossolińskiego. Centrum stanowi obraz Matki Boskiej za srebrną zasłoną z 1673r. (Czepliński, 2002).

Trzecim najstarszym fragmentem klasztoru jest zakrystia, powstała w poł. XVII w. Została ona zaadaptowana także na skarbiec będący na piętrze, a dolna część zakrystii jest umeblowana z zdobiącymi ją freskami. W kolejnych latach budowano dalsze pomieszczenia jak: skarbiec, biblioteka, refektarz, sala rycerska, kaplica pamięci narodu, muzeum 600-lecia, golgota jasnogórska, bastion św. Rocha, droga krzyżowa. Sala rycerska wykorzystywana jest często na prezentacje różnych wystaw, a także jest tam umieszczona kopia obrazu Matki Bożej z opisem historii obrazu autorstwa Anny Szyszko Bohusz-Szymborskiej. Rycina 12 prezentuje salę rycerską podczas wystawy Andrzeja Winiarza poświęconej pamięci Jana Pawła II we wrześniu 2009 roku.

Ryc. 12. Sala rycerska

Biblioteka zbudowana w XVIII w. posiada unikalne dokumenty historyczne i bogaty księgozbiór, łącznie ok. 13 tysięcy starodruków. Skarbiec powstał w latach 1649-1653 i zgromadzone są w nim wyroby sztuki złotniczej, broń, trofea wojenne. Najbardziej charakterystycznym punktem sanktuarium jest górująca nad klasztorem smukła wieża. Ma ona 106m i 30cm wysokości i jest drugą po Licheniu wieżą w Polsce (Mazur, 2009).

Obecna wieża prezentuje architektonicznie styl barokowy, składa się z dwóch części i jest już piątą wieżą stawianą w tym miejscu. Szczyt to część dobudowana w początku XX w. natomiast dolna część postawiona została w 1714 roku. We wieży umiejscowiony jest zegar i 36 dzwonów i dzwonków, wykorzystywanych w zależności od różnych okresów liturgicznych i uroczystości. Na środkowej kondygnacji wieży ustawione są figury świętych: Pawła, Floriana, Kazimierza i Jadwigi. Najwyższa piąta kondygnacja na którą prowadzi 516 schodów także ozdobiona jest posągami świętych związanych z kościołem: Leona Wielkiego, Grzegorza z Nazjanzu, Augustyna i Ambrożego. Szczyt wieży to palący się w nocy krzyż symbolizujący to miejsce święte, kruk z bochenkiem chleba w dziobie oraz chorągiewka z imieniem Najświętszej Marii Panny. Rycina 13 prezentuje widok wieży klasztornej od strony wejścia do klasztoru jasnogórskiego (Jackowski, 1998).

Ryc. 13. Brama im. Jana Pawła II z wieżą klasztorną w tle

Kaplica pamięci narodu umiejscowiona została w XVII – wiecznej dzwonnicy, jest to miejsce pamięci zmarłych, którzy oddali swoje życie w obronie ojczyzny. Można tam znaleźć tablice pamięci narodowej, urny z ziemią zroszoną krwią poległych powstańców, robotników, żołnierzy pierwszej i drugiej wojny światowej, żołnierzy AK, poległych w obozach czy więzieniach, a także urna z księdzem Jerzym Popiełuszką. Miejsce to zostało poświęcone 3 maja 1989roku. W 1982r. w celu upamiętnienia 600-lecia istnienia zakonu paulinów, a także obecności cudownego obrazu Matki Boskiej utworzono w dawnej drukarni – muzeum. Znajdują się tam wszystkie pamiątki z działalności paulinów, kolekcja obrazów, trzy sukienki obrazu Matki Bożej, a także dokumenty fundatorów klasztoru, czy wota więźniów obozów koncentracyjnych, Lecha Wałęsy i wielu innych. Warto wspomnieć także o Bastionie św. Rocha stanowiącym część twierdzy jasnogórskiej. To właśnie tam od maja 2006 roku umieszczono ekspozycje mające również charakter pamiątkowy. Bardzo bogato wyposażone wnętrza zawierają głównie wota powstałe w niepodległej Polsce, do okresu ok.1795roku. Stanowią one zabytkową broń, cenne wyroby orientalne – głównie tureckie, trofea bitwy pod Wiedniem, zabytkową monstrancję, szable Batorego i Żółkiewskiego, wiele innych równie cennych. Prace w obrębie bastionu trwają cały czas i planowane jest kolejne zagospodarowanie tego miejsca pod sale wystawowe pt. „Bóg, Honor, Ojczyzna. Niewola Polaków, martyrologia, narodowe zrywy z XIX i XX w. po czasy NZSS Solidarność” i inne będące symbolem polskości i wiary. Warto udać się w to miejsce, które cały czas jest modernizowane i udostępnia nowe warte zobaczenia symbole narodowe (Kubajak, 2004).

Droga krzyżowa na Jasnej Górze została utworzona w parku w latach 1900-1913 według projektu Stefana Szyllera. Figury przy stacjach wylane zostały z brązu ręką Piusa Welońskiego. Tradycją jest już fakt, iż właściwie każda grupa przybyłych pielgrzymów bierze czynnych udział w drodze krzyżowej na wałach sanktuarium (Jackowski, 1996). Rycina 14 prezentuje XIV stacje drogi krzyżowej na Jasnej Górze.

Ryc. 14. Jedna ze stacji drogi krzyżowej

Większość najważniejszych miejsc na Jasnej Górze została scharakteryzowana w powyższym tekście lecz warto mieć obraz całego kompleksu jaki stanowi to wyjątkowe miejsce. Poniższa rycina 15 w pełni ukazuje rozkład przestrzenny poszczególnych elementów sanktuarium.

Ryc. 15. Plan sanktuarium jasnogórskiego

Z planu jasno wynika, w jakich okresach historycznych powstawały poszczególne budynki klasztoru. Literami dużymi i małymi właściwie całego alfabetu wyróżniono zabudowania, są to: A – Brama Lubomirskich; B – Brama Matki Boskiej Królowej Polski; C – Brama Matki Boskiej Bolesnej; D – Brama wałowa(Jagiellońska); E – Sala Maryjna; F – Bastion królewski(Potockich); G – pomnik o. Augustyna Kordeckiego; H – Skarbiec; I – Ołtarz przed szczytem; J – Bastion św. Trójcy(Szaniawskich); K – Pomnik Jana Pawła II; L – Bastion Morsztynów; M – Brama Jana Pawła Il(wjazdowa); N – Bastion św. Barbary(Lubomirskich); O – Domy Muzykantów; P – Wieczernik; R – Wirydarz; S – Kaplica Jabłonowskich(kaplica Serca Pana Jezusa); T – Kaplica Denhoffów(kaplica św. Pawła Pierwszego Pustelnika); U – Wejście na wieżę; V – Kaplica św. Antoniego; W – Pokoje Królewskie; X – Bazylika; Y – Zakrystia; Z – Kaplica MB Częstochowskiej; a – Sala Rycerska; b – Wirydarz klasztorny; c – Refektarz i biblioteka; d, e – Klasztor; f – Studnia; g – Muzeum 600-lecia; h – Arsenał; i – Dziedziniec gospodarczy; j – Dziedziniec główny; k – Pomnik Stefana kard. Wyszyńskiego.

Klasztor na Jasnej Górze jest przykładem stosownego zagospodarowania terenu pod obiekt masowej turystyki religijnej. Ruch pielgrzymkowy do tego miejsca staje się już zbyt intensywny i można mówić w tym wypadku o trudnościach wynikających z nasilenia odwiedzin turystów. Brak tu miejsca na kontemplację i przeżycia stricte religijne, wiele jest wizyt pod kątem krajoznawczym. Do klasztoru udają się oczywiście rzesze pielgrzymek, ale także sporo osób indywidualnych, które spędzają zaledwie chwilę na modlitwie, a resztę czasu poświęcają na eksploatowanie atrakcji kulturowych tego miejsca. Tłumie przybywający pielgrzymi są wręcz przeszkodą w modlitwie i chwili wytchnienia, która jest tak potrzebna we współczesnym świecie. Mało jest w tym wszystkim miejsca na refleksję, zastanowienie się nad sobą.

Położenie Jasnej Góry na wzgórzu, w ramach Częstochowy, podnosi majestatyczność tego miejsca. Obiekt jest widziany już z wielu kilometrów, a tym samym sieć dróg sprzyja dobrej komunikacji. W tym momencie warto przytoczyć trochę danych odnośnie pielgrzymek przybyłych do tego miejsca. Większość pątników zatrzymuje się w domu Pielgrzyma, który oferuje aż 650 miejsc. Jeśli jest to ilość niedostateczna cały plac pod klasztorem może służyć jako pole namiotowe. Taki widok jest szczególnie obecny w miesiącach lipiec, sierpień, kiedy jest największe natężenie pielgrzymek. Naprzeciwko sali Kordeckiego zlokalizowany jest punkt opieki medycznej. Przed sanktuarium zbudowane zostały trzy olbrzymie parkingi, przygotowane dla różnych pojazdów, są one bezpłatne, ale można ofiarować jakąś kwotę na rzecz sanktuarium. W obrębie całego kompleksu klasztornego pielgrzymi mają do dyspozycji punkty gastronomiczne, jak chociażby herbaciarnia „Claramontana” (Sochaczewski, 2007).

Ruch pielgrzymkowy na Jasną Górą ciągle odnotowuje wzrost i przyciąga coraz różniejsze grupy pielgrzymkowe. Najwięcej pieszych pielgrzymek odnotowanych jest w miesiącu sierpniu. Fakt ten wynika z uroczystości wniebowzięcia NMP dnia 15 sierpnia, a także z świętem Matki Bożej Jasnogórskiej 26 sierpnia. Na Jasną Górę przybywają pątnicy z całej Polski mając do dyspozycji ponad 50 szlaków, wiodących bocznymi drogami. Warto zauważyć, iż pielgrzymowanie piesze rządzi się już innymi prawami jak te z kilku lat. Pielgrzym ma do dyspozycji: telefon komórkowy, aparat cyfrowy, mikrofon bezprzewodowy, GPS, laptop z podłączonym Internetem. Zmieniające się trendy obejmują, zatem także ruch pielgrzymkowy, co oczywiście znacznie ułatwia piesze wędrówki (Newsweek, 2006, nr 33).

Pielgrzymki autokarowe i kolejowe rozkładają się już bardziej równomiernie i ich przebieg zależy od organizatorów pielgrzymki. Łącznie przyjezdnych autokarem jest ok. 30% ogółu, duże znaczenie ma tu coroczna pielgrzymka Radia Maryja. Pielgrzymki odbywane są także z wykorzystaniem innych środków transportu od samochodów, rowerów aż po rolki. Na znaczeniu zyskuje w tym wypadku auto, które umożliwia indywidualny, nieuzależniony od nikogo transport, tak podróżuje ok.7% ogółu. Ciekawą pielgrzymką była Pielgrzymka Motocyklistów 15 kwietnia 2007, która połączyła w siły aż 12 tysięcy osób. Biorąc pod uwagę pielgrzymów zagranicznych najczęściej przybywają do nas Amerykanie, Niemcy, Francuzi, Włosi, Hiszpanie i Austriacy. Odwiedziny turystów zagranicznych odbywają się w rozłożeniu na miesiące od maja do września (Jackowski, 1996).

Czasopisma

Nasza Arka, 2002, nr 7

Nasza Arka, 2002, nr 11

Nasza Arka, 2003, nr 4

Nasza Arka, 2006, nr 10

Newsweek, 2006, nr 33