Nowa cywilizacja, która wyłoniła się we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego, wiele zawdzięczał starszym tradycjom bliskowschodnim i egejskim. Nigdy nie miała charakteru monolitycznego, a u kresu swoich dni osiągnęła bardzo zróżnicowany charakter. Granice zewnętrzne rozmywały się na przedpolach Azji, Afryki, barbarzyńskiej Europy i stepów południowej Rosji. Choć odmienność cywilizacji śródziemnomorskiej nie ulegała wątpliwości, zawsze obecne w niej były także wpływy innych tradycji, które w dużej mierze wpłynęły na jej kształt.[1]
Cywilizacja śródziemnomorska wykazywała znaczna różnorodność form życia politycznego i skłaniała się ku eksperymentom. Inne kultury zachowały ciągłość religii i ideologii. Zaś cywilizacja śródziemnomorska wyszła od tradycji rodzimego pogaństwa, a kończyła, ulegając egzotycznemu importowi – jakim było chrześcijaństwo. Za sprawą tej zasadniczej przemiany cywilizacja śródziemnomorska wywarła istotny wpływ na dalsze dzieje.
O kształcie cywilizacji śródziemnomorskiej zadecydowało w dużej mierze położenie geograficzne. Pomimo dużych rozmiarów i zróżnicowania zamieszkujących je ludów, obszar Morza Śródziemnego stanowi jednolity rejon geograficzny. Morze stanowiło podstawowy łącznik. Na jego brzegach rozwinęła się cywilizacja posługująca się kilkoma językami ludów nadbrzeżnych.
Gospodarka opierała się głównie na uprawie pszenicy, jęczmienia, oliwek i winorośli, konsumowanych głównie na miejscu. Żegluga ułatwiała jednak wymianę dóbr, dlatego nad Morzem Śródziemnym powstały wyspecjalizowane ośrodki handlowe. Żegluga ułatwiała także sprowadzanie metali z innych obszarów.
Ekspansja nadbrzeżnych ludów stworzyła nowy świat. Powstałe cywilizacje prowadziły podboje, lecz nie skupiały się na kolonizacji. Uwaga tworzących je ludów skupiała się przede wszystkim na zaspokojeniu najważniejszych potrzeb.
Jednak w przypadku cywilizacji śródziemnomorskiej wyraźne jest tempo i dynamika rozwoju, które sprawiły, że Grecy uprawiali zboża na terenach Rusi, sprowadzali cynę
z Kornwalii, budowali drogi na Bałkanach, używali przypraw, sprowadzanych z Indii
i jedwabiu z Chin. Po raz pierwszy w historii starożytnego świata powstają dzieła historyczne. Już w 500 roku p.n.e. tradycja literacka jest w pełni rozwinięta. Reprezentują ją; epika, dramat, liryka, dzieła historyczne i epigramaty.[2]